Veel te zwaar en toch te veel eten: waarom is het zo moeilijk om af te vallen?

Gebrek aan wilskracht is meestal niet de oorzaak.

‘Het heeft niets met zwakte te maken dat het mensen met obesitas vaak niet lukt om op eigen kracht af te vallen,’ ­zegt professor Mireille Serlie, internist-endo-crinoloog in het Amsterdam UMC tegen Quest. Het gaat over de vraag waarom te dikke mensen niet gewoon wat minder eten. Want dat denkt menigeen die met veel overgewicht zien.

‘Mensen met obesitas zijn lui, hoor je dan. Of: ze doen gewoon niet genoeg hun best. Maar zo simpel is het echt niet. Er komt steeds meer wetenschappelijk bewijs dat ernstig overgewicht weinig van doen heeft met wilskracht, en des te meer met veranderingen in de hersenen.’

'Onze hersenen zijn geprogrammeerd voor een wereld waarin (te) weinig voedsel is'

Onze hersenen zijn geprogrammeerd voor een wereld waarin (te) weinig voedsel is. ‘Onze verre voorouders waren blij als ze twee keer per dag konden eten’, zegt Serlie in Quest. ‘En zelfs dat lukte niet altijd. Als ze periodes van voedselschaarste wilden overleven, zat er maar één ding op: in tijden van overvloed een goede energievoorraad aanleggen, vet dus. Daar konden ze dan later op interen. Hun brein was hierop ingesteld. Met als belangrijkste prikkel: eten wat je eten kunt.’

Onze hersenen weten nog onvoldoende dat er nu voedsel in overvloed is, althans in rijke landen. Ze vertellen je wanneer je lichaam nieuwe energie nodig heeft in de vorm van voedsel en stimuleren je om een vetvoorraadje aan te leggen voor barre tijden.

'Het lijkt wel alsof onze hersenen de laatste decennia om steeds méér eten vragen'

Maar waarom stoppen we dan niet niet met eten als we genoeg energievoorraad hebben opgebouwd? Dat proberen Serlie en haar onderzoeksgroep met tal van studies uit te zoeken. ‘Steeds meer Nederlanders zijn te zwaar. Het lijkt wel alsof onze hersenen de laatste decennia om steeds méér eten vragen. Dat bracht mij op de vraag: zou het hersensysteem dat eetgedrag regelt, verstoord zijn bij mensen met ernstig overgewicht?’

Het systeem dat Serlie bedoelt, is een uitgebreid en complex netwerk, waarlangs het brein boodschappen uitwisselt met de rest van het lichaam. Enerzijds is er het zogeheten ‘homeostatische eetsysteem’, dat in de gaten houdt hoe het gesteld is met je energieniveau. Daarnaast is er nog het ‘hedonische eetsysteem’. Dat zorgt ervoor dat je zin in voedsel krijgt; het zorgt kort gezegd voor motivatie en ­beloning.

'Omdat ze gaan over leven en dood, zijn die prikkels bovendien razend sterk'

‘Bij mensen met ernstig overgewicht werken beide systemen minder goed’, zegt Serlie. ‘Zij hebben een constante drang om te eten én krijgen minder snel het signaal dat ze vol zitten. Dat verklaart waarom afvallen voor hen zo ontzettend moeilijk is. Hun hersenen geven steeds signalen af dat ze naar eten moeten zoeken, en dat moeten verorberen. Omdat ze gaan over leven en dood, zijn die prikkels bovendien razend sterk. Het is bijna ondoenlijk om die te negeren.’

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in