Ingrid van Engelshoven: 'Zó is je eerste dag als minister'

Over 'met één handtekening verantwoordelijk zijn voor alles.'

Sinds vandaag heeft Nederland een nieuw kabinet. De ministers zijn beëdigd, goede moed alom, men staat te popelen om aan de slag te gaan.

Het bordeskiekje is vermoedelijk het eerste en laatste niet al te beladen moment in een zware baan. Hoe is dat nu, zo'n eerste dag als hoogste bestuurder van het land?

Nou, vooral wennen. Aan arriveren met een bus en later op de dag een dienstwagen met chauffeur hebben. De beveiligde  iPad moet worden doorgrond. En je dient je over te geven aan een secretaresse die voortaan je agenda bepaalt. Het is ook wennen aan eigenlijk nooit meer alleen zijn, omdat er altijd wel een ambtenaar, assistent, chauffeur of beveiliger in de buurt is.

De check-in gaat van 'Hoe drinkt u uw koffie?' tot 'hoe lang mag een overleg duren?' 

En het is wennen aan delegeren: vorige week is het hele gezelschap al aan een kruisverhoor onderworpen door hun aanstaande naaste medewerkers, ook bekend als de ambtelijke top. Dat gaat van 'hoe drinkt u uw koffie?' tot 'hoe lang mag een overleg duren?' 

Het blauwe boek

Vandaag worden de nieuwe bewindslieden wegwijs gemaakt, krijgen ze pasjes, inlogcodes, maken ze kennis met talloze mensen en vertrekken ze met het Blauwe Boek, een soort handleiding van 122 pagina's voor ministers en staatssecretarissen. Naast nog eens een vuistdik inleesdossier - als er iets gebeurt, moeten ze wel meteen tekst hebben. 

Bovendien is er vanmiddag meteen de eerste ministerraad, waarin de tekst van het regeerakkoord wordt doorgenomen. Het is dus niet zo dat de ministers even gezellig hun nieuwe werkplek kunnen inrichten. 

Bij RTL Nieuws blikt Ingrid van Engelshoven (D66), oud-minister van minister voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in Rutte 3, terug op haar eerste uren in de functie.

In oktober 2017 stapte ze, net beëdigd (ze staat achter de premier en de koning in een rode jurk), binnen in een onbekend gebouw, waar ze verantwoordelijk was voor 4700 ambtenaren die ze niet kende.

'Alle stukken gaan vanaf dan door jouw handen'

Het zetten van de overdrachtshandtekening, waarmee je officieel minister bent, vond Van Engelshoven het meest indrukwekkend. "Dan komt het besef dat je een enorme verantwoordelijkheid hebt. Alle stukken gaan vanaf dan door jouw handen. En er komt ook een besef dat je niet meer terug kan."

Even onder vier ogen praten met je voorganger

Dit is ook het moment waarop de afzwaaiende en nieuwe minister nog even onder vier ogen praten en de nieuwkomer hoort of er nog lijken in de kast zitten, of een topambtenaar een speciale gebruiksaanwijzing heeft en standaard het advies krijgt een goede bank neer te laten zetten om op die ellenlange werkdagen af en toe even bij te kunnen slapen.

Back-to-back afspraken

Als de oud-minister is vertrokken, komende de hoogste ambtenaren langs met briefings. De rest van de week is er volgens een ingewijde 'nergens meer tijd voor'. Het gaat van stafvergadering naar debat en van interview naar vergadering, alles strak achter elkaar gepland. met nog twee enorme tassen huiswerk voor thuis. Aan het einde van de eerste week zijn de meeste bewindslieden dan ook meestal uitgeteld - het duurt even voor ze het Haagse ritme te pakken hebben.  

'Je hebt ook nog niet je werkkamer gezien, want daar zit je voorganger nog'

Engelshoven werd op haar eerste werkdag 'als een koningin ontvangen'. "Twee bodes stonden me op te wachten. Ik had tenslotte nog geen toegangspasje en wist de weg niet. Je hebt ook nog niet je werkkamer gezien, want daar zit je voorganger nog."

Er was geen sprake van even rustig inwerken: "Je krijgt al op die eerste dag loodgieterstassen aan dossiers mee. 'Moet ik dat allemaal lezen en wanneer heb ik daar allemaal tijd voor?' dacht ik. En je krijgt van die klappers met allerlei informatie en een overdrachtsdossier. Hoe zit het ministerie in elkaar? Welke afdelingen heb je? Wie zit waar? Wat speelt er? Het is veel en indrukwekkend. Je moet het stap voor stap doen."

Van alle bewindslieden is het huis inmiddels al professioneel beveiligd, allemaal hebben ze een mediatraining achter de rug. Steun en toeverlaat is hun persoonlijk assistent. "Die waarschuwt je voor de valkuilen," zegt Van Engelshoven. "Daar kun je altijd van op aan, die is er altijd voor je. Ook over hoe je omgaat met kritiek en wat je er mee moet doen."

Ondersteuning kreeg ze ook van twee chauffeurs: "Door die ritjes, soms diep in de nacht, heb ik echt een band met hen opgebouwd. Dat ga ik missen."

'Ambtenaren bereiden het werk ontzettend goed voor'

Ze benadrukt het belang van de ambtenaren: "Op het ministerie is alles ontzettend goed geregeld. Je kunt niet van alle details of afdelingen precies weten wat er speelt. Maar ambtenaren bereiden het werk ontzettend goed voor en nemen je vreselijk veel werk uit handen."

Wat ze de nieuwe ploeg wil meegeven: probeer niet alles te lezen, trek je niet alles persoonlijk aan, blijf goed voor jezelf zorgen en slaap voldoende. "Anders houd je het niet vol. Mijn gezin is heel belangrijk geweest om afstand te nemen van het werk."

Voor Van Engelshoven komt er vandaag een einde aan de 80-urige werkweken, de loodzware tassen met dossiers en slapen naast de werktelefoon. Wetenschapper Robbert Dijkgraaf (hier rechts) volgt haar op.

Inhoudelijk hoefde ze hem niet echt bij te praten. Wel nam ze met hem de laatste stand van zaken door: "Wat technische dingen, financiën en de agenda. Hij staat voor een grote opdracht: de herinvoering van de studiefinanciering."

Foto's (c) Brunopress, ANP

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in