Het geheim van polderkoningin Mariëtte Hamer

'Ze is inhoudelijk zeer sterk, maar ook verdomd taai.'

Mariëtte Hamer (62) transformeerde van spijkerhard onderhandelende partijtijger tot verbindende polderkoningin. Als informateur is ze begonnen aan een van haar moeilijkste klussen. ‘Als discussies te lang duren gaan de miniloempia’s in de frituur’.

Het onderkoelde antwoord van Piet Hein Donner vertelt wel zo’n beetje alles over Mariëtte Hamer de onderhandelaar. Als minister van Sociale Zaken in Balkenende-IV komt Donner lijnrecht tegenover de PvdA-politica te staan in een discussie over het ontslagrecht, jaren later blikt de CDA’er terug. Of Mariëtte echt zo lastig is in onderhandelingen? ,,Nee, dat valt wel mee, ze zegt gewoon altijd nee.”

Op het Binnenhof is Hamers’ onderhandelstijl haast legendarisch, weten oud-collega's. ,,Ze stopt nooit met onderhandelen”, zegt PvdA’er Pierre Heijnen, in het Algemeen Dagblad. ,,Men is bang voor haar, tot premier Rutte aan toe. Door haar vasthoudendheid kwam het plan voor een sociaal akkoord in het regeerakkoord van Rutte en Samsom in 2012. Diederik had alles eigenlijk al rond, zij wist dat punt er alsnog in te krijgen, dat ene zinnetje, als harde voorwaarde.”

'Ze beheerst het vak van achteruit onderhandelen, dan denk je dat je een compromis hebt, maar dan beginnen ze het hele spel opnieuw'

Oud-CDA-Kamerlid Wim van de Camp: ,,Ze is inhoudelijk zeer sterk, maar ook verdomd taai. Ze beheerst het vak van achteruit onderhandelen, dan denk je dat je een compromis hebt, maar dan beginnen ze het hele spel opnieuw, conform de beste PvdA-traditie. Maar nu is ze meer de neutrale voorzitter, zonder partij- of vakbondskleur.” 

Hamer moet inderdaad uit een ander vaatje tappen. Haar opdracht is juist om strijdende partijen met elkaar te verzoenen. Voorganger en partijgenoot Herman Tjeenk Willink slaagde er in de temperatuur op het Binnenhof omlaag te krijgen, maar de formatie is acht weken na de verkiezingen allesbehalve op stoom.

Hamer moet eerst politieke overeenstemming zoeken over het herstelbeleid na corona en over andere ‘urgente, grote thema’s’ die kunnen leiden tot een ‘regeerakkoord op hoofdlijnen’. Vervolgens is het haar opdracht te onderzoeken welke partijen hierover zouden willen onderhandelen. Dat moet allemaal in drie weken, al gunt ze zichzelf meer tijd. ,,Een datum is maar een datum”, zegt Hamer, die eerder deze week alle achttien fractieleiders ontving in de Stadhouderskamer.

De nieuwe taak lijkt geknipt voor de ‘nieuwe Hamer’. De bokshandschoenen heeft ze in 2014 al afgelegd toen ze door het kabinet werd benoemd tot voorzitter van de Sociaal-Economische Raad, de champions league van de Nederlandse polder. Vakbonden, werkgevers en kroonleden praten en adviseren in de SER over bijvoorbeeld de arbeidsmarkt en pensioenen.

'Hamer slaagt erin om de kwaaie koppen toch weer aan tafel te krijgen, en met succes'

Aan de voorzitter de missie om steeds te zorgen dat niemand boos van tafel wegloopt als discussies weer hoog oplopen. Als in 2018 de onderhandelingen over het pensioenakkoord lijken te stranden, slaagt Hamer er mede in om de kwaaie koppen toch weer aan tafel te krijgen, en met succes. D66-minister Wouter Koolmees noemde haar daarna ‘niet alleen de voorzitter, maar ook de doorzetter van de SER’.

Haar ‘enorme ervaring’ en ‘gigantische netwerk’ zijn volgens betrokkenen goud waard. Maar misschien nog wel belangrijker is haar gevoel voor persoonlijke verhoudingen. Tijdens onderhandelingen zorgt Hamer er bijvoorbeeld voor dat er versnaperingen op tafel staan. ,,Zodat jij niet chagrijnig wordt omdat je maag knort”, zegt een SER-lid.

'Hamer weet: wie verzadigd is, stapt makkelijker over tegenstellingen heen'

Hamer weet: wie verzadigd is, stapt makkelijker over tegenstellingen heen. En dus staan er altijd zoetigheden op tafel. ,,En als de vergaderingen tot laat in de avond duren, gaan de miniloempia’s en kaasstengels in de frituur.” Oud-Kamercollega Heijnen weet dat ‘het verbindende’ er al langer in zat: ,,Hamer leidde tijdens Balkenende-IV onze fractie. Ga er maar aan staan: gedonder in het kabinet en een fractie die ook niet makkelijk was, met mensen als Samsom en Paul Tang.”

'Hamer kan onderkoeld reageren: ‘Laat me daar heel even rustig over denken’. Explosief ontmanteld, is dan vaak de conclusie'

Nog zo’n gave van Hamer: even op de rem trappen als de spanning aan tafel te groot dreigt te worden. ,,Dan ziet ze dat iemand het zwaar heeft. ‘Volgens mij is het tijd voor pauze, laten we even de benen strekken’, zegt ze dan. Om te zorgen dat het lijntje niet breekt.” Een partijgenoot zegt: ,,Ze is ook heel aards. Als iemand totaal ontploft kan ze heel onderkoeld reageren: ‘Ooooh, zie je dat zo? Laat me daar heel even rustig over denken’. Explosief ontmanteld, is dan vaak de conclusie.

Toch is haar benoeming ook opvallend. In een tijd dat heel politiek Den Haag de mond vol heeft van nieuw leiderschap en een andere ‘bestuurscultuur’ (zonder achterkamers en met het parlement in plaats van de polder op één) wordt juist ‘polderkoningin’ Hamer (hier naast de échte koningin) naar voren geschoven om de renovatie van de Haagse bestuurscultuur mede vorm te geven.

Al ziet ze daar zelf niet zo’n probleem in, stelde Hamer vrijdag op vragen hierover. ,,Op enig moment wordt er een plaatje op je geplakt, ik moet nu dit proces gaan leiden. Misschien ga ik dat wel verrassend doen.”

Dit interview heeft eerder in het Algemeen Dagblad gestaan.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Foto's (c) Brunopress, ANP

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in