Podcast: de hofcomponist waar je nog nooit van hebt gehoord

Elisabeth Jacquet de la Guerre, muze van Lodewijk XIV.

NPO Radio 4 heeft een interessante reeks podcasts klaarstaan, waaronder de reeks 'Nooit van gehoord?!'

Deze podcast van Rae Milford en Andrea van Pol gaat over vrouwelijke componisten die te lang onder de radar zijn gebleven.

We tippen de aflevering over Elisabeth Jacquet de la Guerre (1665-1729), die al rond haar twaalfde werd aangesteld als hofcomponist van Lodewijk XIV en daardoor verkeerde in kringen van de grote kunstenaars van haar tijd: ‘Corneille, Racine, Molière, De la Fontaine!’

Elisabeth Jacquet componeerde zelfs een ballet voor de Zonnekoning, die zich graag als vrouw verkleedde: ‘Hij was een drag queen avant-la lettre’. 

Wie was die Elisabeth?

‘Dit is een wonderkind, dat hier al vier jaar optreedt. Zij zingt à vue de meest ingewikkelde muziek. Zij begeleidt zichzelf en anderen aan het klavecimbel, dat ze op onberispelijke wijze beheerst. Ze componeert imposante stukken en speelt deze in elke willekeurige toonsoort die men haar opdraagt.’

Zo jubelde een kroniekschrijver in 1677 in het tijdschrift Mercure galant over de toen twaalfjarige Elisabeth Jacquet. Zij groeide uit tot een van de belangrijkste musici aan het hof van Lodewijk XIV en na haar dood in 1729 werd een bronzen erepenning voor haar geslagen.

Het is niet precies bekend op welke dag Elisabeth Jacquet in Parijs ter wereld kwam, maar ze werd gedoopt op 17 maart 1665. Zij was de dochter van de klavecimbelbouwer en organist Claude Jacquet en diens vrouw Anne de La Touche. Haar vader stamde uit een familie van musici, componisten en instrumentenbouwers, die al vanaf begin 17e eeuw furore maakte.

Haar grootvader gold als de beste klavecimbelbouwer van zijn tijd; haar vader ontwikkelde een kruising tussen de gangbare Vlaamse en Italiaanse toetsinstrumenten en was maître de clavecin aan de kerk St Louis-en-l’Ile in Paris.

Van moederszijde was Elisabeth verwant aan de gerenommeerde muzikantenfamilie Daquin. Zij kreeg muziek dan ook met de paplepel ingegeven, net als haar broers en zus, die zich eveneens tot bekende musici ontwikkelden.

Elisabeth was echter de begaafdste: ze speelde en zong niet alleen perfect van blad, maar betoverde haar luisteraars bovendien met indrukwekkende improvisaties op het klavecimbel. Al op haar vierde trad ze op in het Palais de Versailles, waar Koning Lodewijk XIV diep onder de indruk raakte van haar virtuoze spel en zuivere zang.

Rond haar twaalfde, toen ook boven genoemd tijdschrift Mercure galant haar loftrompet stak, nam de ‘Zonnekoning’ het meisje op aan zijn hof. Hij plaatste haar onder de hoede van zijn toenmalige maîtresse, Françoise-Athénaïs de Rochechouart ↑ Marquise de Montespan.

'Lodewijk brak bovendien met de conventie dat vrouwen niet publiekelijk of aan het hof mochten optreden'

Die zag erop toe dat Elisabeth de best denkbare vervolgopleiding kreeg; de koning kende haar een jaarlijks stipendium toe. Lodewijk brak bovendien met de conventie dat vrouwen niet publiekelijk of aan het hof mochten optreden. Uit dankbaarheid zou ze bijna al haar werken aan hem opdragen.

Dankzij de steun van Lodewijk ontwikkelde Jacquet zich tot een van de belangrijkste toondichters van het hof, die zelfs de gerespecteerde Jean-Baptiste Lully (1632-1687) naar de kroon stak.

Ze componeerde niet alleen talloze werken voor klavecimbel, maar schreef op haar 19e ook een pastorale, een soort mini-opera. Deze werd uitgevoerd in de vertrekken van de kroonprins, die volgens de Mercure galant zou hebben uitgeroepen: ‘Dit is zonder twijfel erg mooi’, waarop hij besloot het stuk nog enkele keren te laten opvoeren.

Ondanks haar innige band met het hof, verliet ze dit toen Lodewijk zijn hofhouding in 1682 definitief verplaatste naar Versailles. Ze behield wel zijn onverminderde steun en zij bleef haar stukken aan hem opdragen.

Geëmancipeerd

In 1684 trouwde ze met Marin De la Guerre, organist van de Saint-Séverin en eveneens componist. In plaats van haar eigen naam op te offeren, plakte ze die van haar echtgenoot er simpelweg achteraan, om voortaan als Elisabeth Jacquet De la Guerre door het leven te gaan. Ze kregen samen één kind, een jongetje, dat muzikaal al even begaafd bleek als zij, maar op zijn tiende overleed. Ongebruikelijk voor die tijd bleef ze onverminderd componeren en concerten geven.

Je vindt de podcast over Elizabeth bij NPO4

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in