'Stel je genot niet uit!' en nóg 6 levenslessen van Epicurus

Zo kom je zonder stress de winter door.

Leef! Dat is in feite de boodschap van filosoof Epicurus. Doe in deze uitdagende tijden je voordeel met zijn levenslessen en kom stressloos de winter door.

Door Astrid van der Schueren

‘Hoe dan!?’ horen we je radeloos schreeuwen, terwijl de wasmanden uitpuilen, de energierekening je zonet een kleine hartverzakking gaf en je je afvraagt of er een atoom­schuilkelder in je achtertuin past.

We leven in een uitdagende tijd. Ondanks onze grote welvaart is er in de wereld veel gaande dat ons zorgen baart en angstig maakt: de groeiende economische ongelijk­heid, de klimaatverandering, een pandemie, nucleaire dreiging... We mogen dan misschien een stuk langer leven dan de oude Grieken, we doen dat te vaak ongezond: met slaapgebrek, slecht eten, een tekort aan zonlicht en beweging, veel onderlinge wedijver en groot maat­schappelijk onrecht en isolement.

Tijd om je te bekeren tot het epi­curisme, lijkt ons. Met de term epicurist wordt weleens smalend verwezen naar de stereotiepe bour­gondiër, die tussen twee maaltijden door graag nog een portie vrouwe­lijk schoon verslindt. Toch draait het bij deze eeuwenoude filosofische stroming niet om ongebreidelde genotzucht.

Hoewel volgens de oud-Griekse filosoof Epicurus (1e eeuw v.Chr.) genot wel degelijk het hoogste goed is – de basis van alle geluk – moet je dat genot op een verantwoorde en zinvolle manier nastreven. Epicuristen geloven dat je door het hier en nu te omarmen, door te kiezen voor zaken die je genot verschaffen en door bewust pijn en zorgen te vermijden, geluk­kiger in het leven zal staan.

De hedendaagse Amerikaanse filosoof Catherine Wilson stelt in haar recente boek 'Hoe word je epicu­rist? De eeuwenoude kunst van het leven te genieten' dat de antwoorden die Epicurus biedt op thema’s zoals geld, liefde en familie meer dan ooit relevant zijn. Wij trokken er zeven boeiende lessen uit die ook jouw leven geluk­zalig kunnen veranderen.

Les 1

Leef alsof het je laatste dag is

In zijn bekende lied roept André Hazes jr. ons op om het hier en nu te omarmen. Hij was zeker niet de eerste. Epicurus deed het hem meer dan tweeduizend jaar geleden al voor.

We hebben – bewust of onbewust – weleens het idee dat we bepaalde offers moeten brengen voor een of ander heilig doel. Vaak is dat de erfenis van een godsdienst waarmee we zijn opgegroeid, die ons heeft ingeprent dat we na onze dood verantwoording moeten afleggen voor onze daden.

Maar Epicurus geloofde niet in een hiernamaals. En ook de hedendaagse epicurist zegt dat we ten onrechte denken dat het deugdzaam is om te besparen op geld of genot tot de kinderen het huis uit zijn, tot er zich betere tijden aandienen of tot we de loterij winnen. We stellen ons genot uit naar een stralende toekomst die er misschien nooit zal komen.

Pas op, soms kan het verstandig zijn om te sparen, en epicuristen geloven wel degelijk in gematigdheid. Maar je kan je – als je je prioriteiten reorganiseert – meer veroorloven dan je denkt én het kan elke dag je laatste zijn.

Als je jong bent, vergeet dan niet dat je op een dag te oud en te zwak zal zijn om bijvoorbeeld een lange reis te maken of om tot diep in de nacht Netflixseries te bingewatchen. En als je oud bent, is het goed om te beseffen dat de aanbevelingen die een jong persoon worden gedaan voor jou niet langer gelden. Kort samengevat: op je vijfentachtigste moet je niet meer twijfelen over een toetje - go for it.

Les 2:

Lijd niet in stilte

Epicurus verwerpt het idee dat we ongemakken moeten verduren. Waarom bij hoofdpijn wachten met het nemen van een pijnstiller? Waarom in een baan of relatie blijven die je ellende en stress bezorgt? Waarom die strakke rok dragen waarin je amper kunt ademen?

Soms zijn we te vermoeid, te afgeleid of te lui om ergens verbetering in aan te brengen. Soms hebben we ergens veel geld aan uitgegeven en voelen we ons verplicht het te gebruiken. Lariekoek, vindt de epicurist, die gelooft dat je in het vervolg beter zal nadenken voor je weer geld uitgeeft aan iets wat je niet meteen honderd procent fantastisch vindt.

Als je werk je niet bevredigt, vraag je dan af hoeveel geld je echt nodig hebt. Uit onderzoek blijkt dat minder uren werken stress verlaagt en tot een evenwichtiger leven leidt. Verzet je tegen het bijgeloof om het ondergaan van pijn als een deugd te zien. Pijn en ongemak zorgen er enkel voor dat je niet ten volle kan genieten.

Epicuristen stellen zelfs dat het vermijden van pijn meer bijdraagt aan je geluk dan het nastreven van genot. Heb je strikt genomen geen auto nodig? Vermijd dan de ellende van de aankoop, het onderhoud, het zoeken naar parkeerplaats... Als je geen geduld en tijd hebt, waarom zou je dan kiezen voor een huisdier en alle lasten die erbij horen?

Epicuristen erkennen wel dat sommige ongemakken noodzakelijk zijn voor genot op lange termijn, zoals studeren voor een examen of het opvoeden van kinderen.

Les 3:

Cijfer jezelf niet weg

Epicuristen die ervoor kiezen om kinderen te krijgen – of die het ongemak van het krijgen van kinderen dus niet hebben vermeden – streven ernaar om daar een zo aangenaam mogelijke ervaring van te maken. Hoe meer ze als partners van elkaars gezelschap genieten en hoe meer ze bereid zijn om samen te werken, hoe succesvoller ze zijn in het bereiken van dat streven.

Alle goede intenties ten spijt gaat het moederschap vaak gepaard met misplaatst schuldgevoel. Epicuristen vinden dat je zonder schuldgevoel en zonder te denken dat je er recht op hebt moet kunnen genieten van de geneugten des leven.

Epicuristen brengen hun kinderen in aanraking met zo veel mogelijk bronnen van genot: eten en drinken, natuur, architectuur, muziek, schilderkunst, reizen en kennis. Maar zowel vaders als moeders zetten hun verkenningstocht van de wereld en hun vriendschappen voort. Ze offeren hun volwassen interesses en relaties niet op door overijverig het sociale leven van hun kinderen te regelen en aan al hun grillen tegemoet te komen.

In het kiezen van genot en het vermijden van ongemak gaat het er ook om dat wat jij eruit wint, geen pijn en ongemak toebrengt aan anderen. En vice versa.

Les 4

Wees niet bang voor de dood

Volgens het epicurisme is alles eindig, en dat geldt ook voor de mens. We hoeven onszelf niet te pijnigen in dit leven in de hoop ervoor beloond te worden in het volgende. Epicuristen geloven dat alles op de wereld een natuurlijke houdbaarheidsdatum heeft die we moeten aanvaarden – we moeten nu eenmaal plaatsmaken voor nieuwe mensen – en dat wanneer het leven uit het lichaam wegtrekt ook het vermogen tot waarnemen, voelen en denken verdwijnt.

Bang zijn is dus niet nodig. Makkelijker gezegd dan gedaan: angst is niet rationeel en dood zijn doet dan misschien geen zeer, de weg ernaartoe is niet bepaald aanlokkelijk. Hoe kunnen we de dood dan omarmen? Veel mensen denken liever niet na over de dood en gaan vervolgens ook geen regelingen treffen of hun wensen duidelijk maken.

Toch blijkt uit onderzoek dat net diegenen die wel iets op papier zetten en verduidelijken hoe ze hun laatste maanden, dagen en uren willen spenderen, minder bezorgd en angstig zijn wanneer hun levenseinde nadert dan diegenen die de hele kwestie vermijden.

Catherine Wilson: ‘De gedachte dat ik niet zal meemaken dat mijn kinderen de leeftijd bereiken die ik nu heb, maakt me droevig, maar dat is des te meer reden om nu met hen te praten over hun verlangens en verwachtingen voor de toekomst en hen te laten weten hoeveel ik van ze hou.’

Les 5

Besef dat de werkelijkheid voor iedereen anders is

Meningsverschillen bestonden natuurlijk ook bij de oude Grieken. En ook toen waren ze een bron van ergernis en frustratie. Hoe ga je er epicuristisch mee om? Door te beseffen dat iedereen de werkelijkheid anders ziet én door de gevolgen van je denkwijzen juist in kaart te brengen.

Catherine Wilson verduidelijkt het met een voorbeeld. Stel dat je puber naar school wil in een krankzinnige outfit. Je tiener kan vinden dat bepaalde factoren jouw oordeel over gepaste kledij op school vertroebelen, namelijk dat jij totaal niet op de hoogte bent van wat nu hip is. Jij vindt daarentegen dat je tijdloze criteria hanteert over goede smaak. Kortom, wat jij er slonzig of vulgair vindt uitzien, beschouwt je tiener als de ideale outfit.

Resultaat: geschreeuw, tranen, hoofdpijn. Genot is ver te zoeken. Breng daarom de gevolgen van je denkwijzen en angsten in kaart. Brengt je puber zichzelf in gevaar door het huis in die outfit te verlaten? Is dit de start van een levenslange manier van kleden die tot gevolg heeft dat hij of zij nooit een baan zal krijgen?

Omgekeerd dient ook je kind zich af te vragen of hij jouw bezorgdheid kan temperen door iets anders aan te trekken – wat zijn status op school natuurlijk niet aantast. Als beide partijen vreugde ontlenen aan harmonie en ongemak voor anderen willen voorkomen, kun je elk meningsverschil oplossen.

Les 6

Spendeer bewust

Een epicurist zal eerlijk afwegen welke aankopen echte voldoening hebben gebracht en welke de moeite of het geld niet waard waren, en daaruit zijn conclusies trekken. Misschien geniet jij oprecht van die peperdure smartwatch. Dan is je geld goed besteed.

Maar maak ook eens een lijstje van de aankopen waarvan je wél spijt had en die het geld dus niet waard waren: het fitnessapparaat dat je nooit gebruikt of die obsceen dure jurk die je maar één keer droeg.

Onthou dat het genot dat je ontleent aan bepaalde aankopen soms enkel beperkt is tot het moment van de aankoop zelf, waarna je alweer snel op zoek gaat naar een nieuwe genotservaring.  

Les 7

Geniet met je zintuigen

Epicuristen wijzen ons op de rijkdom van de zintuiglijke wereld en moedigen ons aan daar schaamteloos van te genieten. Ruik aan bloemen of kruiden zoals vanille en lavendel, proef van bessen en cacao, geniet van het zeezicht en de avondhemel, luister naar vogelgezang of je favoriete muziek, voel aan zijde, fluweel of leer.

Vermijd onaangename zintuiglijke sen­saties zoals blaffende honden, ziekenhuisgangen, chemische parfums en schoonmaakmiddelen, kunstmatige smaken, drukke kruispunten, ruwe of te krappe kledij.

Het is een enorm cliché dat de beste dingen in het leven gratis zijn, maar het wordt wel degelijk bevestigd door menig onderzoek naar menselijk geluk, stelt ook Catherine Wilson in haar boek: ‘Als aan mensen gevraagd wordt wat voor hen de pret­tigste activiteiten zijn, antwoorden ze ‘omgang met naasten, lichaamsbewe­ging, gezelligheid en ontspanning’.’  

Meer lezen?

Hoe wordt je epicurist (de eeuwenoude kunst van het leven te genieten) door Catherine Wilson 

Dit artikel heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan (c) Nouveau / DPG Media 2022

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in