Marian Mudder: 'Eindelijk heb ik zelf de regie'

Als actrice was ze gillend onzeker en kampte ze met paniekaanvallen. Maar na een zware crisis leidt Marian Mudder (65), inmiddels ook schrijver en therapeut, een veel gelukkiger leven. ‘Als je je gevoel toelaat, leidt dat uiteindelijk tot heling.’

Met haar porseleinen, natuurlijke schoonheid en gracieuze voorkomen kun je in Marian Mudder met gemak de Nederlandse versie van Julianne Moore zien. Als actrice kennen we haar allemaal van series als Vrouwenvleugel, Flikken Maastricht en Baantjer.

Maar tegenwoordig profileert ze zich liever met haar nieuwe carrière. Een die ontstond na een diepe persoonlijke crisis waarin ze min of meer tegen wil en dank ontdekte dat ze ook schrijftalent heeft.

Na een serie romans bracht ze twee non-fictieboeken uit, Sofasessies en Wat ik eerder had willen weten. Over angst, zelfliefde en acceptatie; zeer persoonlijke zelfhulpboeken, gebaseerd op alles wat ze een leven lang aan therapie en persoonlijke ontwikkeling was aangegaan.

Roger Neve voor Nouveau

Vooral haar laatste boek werd een groot succes. Dit leidde tot nevenactiviteiten als de podcast Lieve Marian en een bloeiende praktijk als therapeut. Recentelijk verscheen het bijbehorende werkboek, waarin Marian je op haar sprankelende, allesbehalve wollige manier, doorspekt met een vleug humor en heel veel voorbeelden uit haar eigen leven, laat ontdekken waar stress, woede, frustratie of verdriet vandaan komen.

‘Eigenlijk is alles terug te voeren tot pijn,’ legt Marian uit, terwijl ze thee zet en de pioenrozen in een vaas schikt. ‘Pijn die we aan het begin van ons leven hebben opgelopen. Stel dat je als kind gepest bent, of verstoten door een van je ouders, dan heb je een trauma opgelopen. Om die pijn niet steeds te voelen maakt ons afweersysteem angst aan, in dit geval angst voor afwijzing.

Maar ook die angst wordt vaak niet meteen begrepen, en vermomt zich als frustratie of verdriet. Als je later aan de kant gezet wordt, bijvoorbeeld door een baas of een goede vriendin, kun je daar boos of verdrietig om zijn, maar eigenlijk ben je bang. Bang om wéér afgewezen te worden. Die angst is weer terug te voeren tot die verdrongen pijn van dat beschadigde kind.

Roger Neve voor Nouveau

Het is eigen­lijk een soort flipperkast: het ene zet het andere in werking. Onder elke emotie ligt angst en daaronder ligt altijd pijn. Je bent je daar niet zo bewust van en daarom is het ook niet gemakkelijk te begrijpen waarom je doet zoals je doet.’

Marian is autodidact. ‘Officieel ben ik geen psycholoog, want ik heb geen psychologie gestudeerd, maar ik ben het wel,’ zegt ze schaterlachend, zoals ze tijdens het interview wel vaker haar gulle lach zal laten horen. ‘Ik zie mezelf als een heat-seeking missile for pain. Net als die missile, een militair raketwapen dat erop uitgaat en zijn doel zoekt, kan ik bij mensen de pijn voelen waarvan ze zich zelf niet bewust zijn.’

Ze worstelde decennialang met angst en onzekerheid, bezocht de ene therapeut na de andere, las een bibliotheek aan zelfhulpboeken en deed talloze trainingen en cursussen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling.

Ze wist precies waar ze haar verdrongen pijn had opgelopen. Als nakomertje in een gezin met een depressieve vader en een neurotische moeder voelde ze zich niet gezien, laat staan geliefd. Maar weten waar het vandaan kwam, hielp haar niet om van haar verlatings-en bindingsangst af te komen. Ze werd evengoed snel boos, voelde zich altijd schuldig, ging kapot aan schaamte en leed aan paniekaanvallen.

Toen ze haar grote liefde verloor en een vriendin stierf, kwam ze in een diepe depressie. Een zware crisis, die uiteindelijk leidde tot herstel omdat ze, voor het eerst, ging voelen. Voelen in plaats van denken – uit het hoofd, in het hart, dat is de kern van haar theorie.

Roger Neve voor Nouveau

‘Er wordt ons geleerd dat onze gedach­ten bepalend zijn. Maar het heeft mij niet veel opgeleverd om naar mijn gedachten te luisteren. Die waren vooral destructief en veroordelend.

Op het diepst van mijn depressie heb ik iets slims besloten. Namelijk om te stoppen met luisteren naar mijn hoofd en te gaan voelen. Dat is ook werk hè. Maar het is het verschil tussen het willen fiksen en het aangaan. Dat is niet per se leuk.

Het punt is dat we niet accepteren dat verdriet bij het leven hoort. We zijn eigenlijk altijd gedreven om blij, mooi en gelukkig te zijn. We kunnen moeilijk accepteren dat je je heel slecht kunt voelen en dat je daar toch doorheen zult moeten gaan.

Ik heb geleerd dat het beter werkt om je over te geven aan pijn en verdriet. Zonder het meteen te willen oplossen. Zonder te zwelgen. Zonder te zoeken naar een schuldige. Zonder een oordeel op dat verdriet te plakken. Als je verdriet hebt om een geliefde die weg is en je kunt met dat gevoel zijn zonder oordeel, dan kun je dat verdriet ook zien als een uiting van liefde. In plaats van een bewijs dat jij niet de moeite waard bent. Dat jij verlaten bent, of dat jij miskend bent: dat is een oordeel.

Het is allemaal niet waar, het zijn gedachten. We hebben vreselijk veel last van oordelen. Oordelen over onszelf, oordelen van anderen. Als je zonder die gedachten probeert te voelen, de pijn probeert toe te laten, hou je op met het te onder­drukken. Dat leidt uiteindelijk tot heling.

Roger Neve voor Nouveau

Als je leert voelen, hoef je ook niet zo bang te zijn voor wát je voelt. Ik heb nog steeds weleens paniek, maar ik schrik er niet meer van. Het sleurt me niet meer mee, het wordt niet meer die grote waarheid. Ik ben me op zo’n moment bewuster van wat er gebeurt, ik observeer de paniek en zie haar dan verdwijnen. Dat heeft alles te maken met leren voelen.’

Ze zeggen weleens dat vrouwen tussen hun vijftigste en zestigste in een geluksdip zitten. Herken je dat?

‘O ja. Dat was bij mij in elk geval wel zo. Ik verloor in die periode mijn grote liefde, zat in de menopauze en de telefoon ging niet meer. Van de een op de andere dag hield mijn werk op. Dat was heftig en ontwrichtend, ik ben er jaren van in de war geweest. Had vreselijke heimwee naar het leven dat voorbij was.

Het enige wat ik wilde, was terug naar de tijd dat ik rollen aangeboden kreeg. Als je geconfron­teerd wordt met verlies, weet je niet wat ervoor in de plaats komt. Je ziet een dorre woestijn en denkt dat er nooit meer iets leuks gaat gebeuren.

Veel vrouwen worden tussen hun vijf­tigste en zestigste geconfronteerd met verlies. De overgang speelt daarin ook een enorme rol. Door de hormonen ben je kwetsbaarder en gevoeliger. Ik had mijn hele leven in de overlevings­stand gestaan, maar in dat geweld van die hormonen werkte dat mechanisme niet meer. Dat schouders eronder en doorgaan, ik kreeg het niet meer voor elkaar.

Roger Neve voor Nouveau

Ik werd gedwongen om op een andere manier te gaan leven. Het zijn tropenjaren geweest, maar door meer vanuit mijn hart te leven, meer te voelen, minder te denken, heb ik een andere levensvervulling gevonden, waarin ik kwaliteiten tegenkwam die ik niet eerder had gebruikt. ̓

Zoals?

‘Mijn acteercarrière was heel erg op uiterlijk gericht. Daar werd ik gillend onzeker van. Want de buitenkant is geen basis, het is voortdurend aan verandering onderhevig. Door diep in mezelf af te dalen, ben ik kwaliteiten als mijn intuïtie en empathie tegengekomen.

Ik leef nu vanuit wat ik wil. Ik heb altijd gedacht dat ik anderen daarmee tekortdeed. Terwijl ik vroeger juist heel erg op mezelf gefocust was. Omdat ik niet meer bezig ben met of ik wel leuk, knap en aardig ben, heb ik meer oog en aandacht voor anderen. Ik ben aardiger geworden. En rustiger, maar ook strenger en duidelijker.

Ik wil mensen informeren en laten zien wat ik heb geleerd. Ik heb ontdekt dat daar mijn passie ligt. Ik ben begaan met het leed van anderen en het geeft mij een goed gevoel daar iets in te betekenen.

In deze carrière heb ik het nu zoveel meer voor het zeggen dan toen ik voor film en televisie werkte. Toen was ik afhankelijk van de voorwaarden van anderen, ik had niets in de melk te brokkelen. Nu heb ik eindelijk zelf de regie.’

‘Ik heb natuurlijk ook lol aan het acteren gehad. Ik ben van nature heel speels. Ik heb geprobeerd om, zoals mijn ouders dat hadden bedacht, als secretaresse op een kantoor te werken. Daar werd ik doodongelukkig. Als ik speelde, genoot ik van de gekkigheid. Zolang ik aan het werk was, was ik aan het dollen.

Pas later begreep ik dat ik verslaafd was aan de betekenis van dat werk. In de perioden tussen de producties had ik het zwaar. Dan zat ik altijd tegen depressies aan. Ik had het acteren nodig om me goed te voelen. Ik was verslaafd aan de aandacht en de bevestiging.

Dat loslaten was echt moeilijk. Als ik toen had geweten was ik nu weet, was ik veel eerder gestopt. Het was helemaal niet gezond voor mij om te werken in een wereld waar mijn angst en onzekerheid juist aangewakkerd werden.

Maar creatief werk, dat past bij me. Ik raad iedereen aan om zijn of haar creativiteit te ontwikkelen. Creativiteit is iets van jou, dat valt niet te controleren. Maar ik zou mezelf zeker aanraden weg te blijven uit die spotlights.’

Marian Mudder Instagram

Die ongezonde hang naar bevestiging en aandacht kennen we door social media natuurlijk allemaal.

‘Ik doe aan social media omdat ik op die manier mijn boeken verkoop, maar ik vind het vreselijk. Ze wakkeren zo het vergelijken aan. En de conclusie die je daar onbewust mee maakt over jezelf.

Ik zag op Instagram het fantastische huis van Joni Mitchell, met haar tekst: ‘My house represents who I am.’ Daar ben ik dan helemaal van in de war. Hoe zit het met mijn kleine appartementje, representeert dat dan ook wie ik ben, vraag ik me dan ineens af. Terwijl ik vóór dat moment nog heel gelukkig was met mijn huisje.