Ans Markus: 'Flink zijn, dat is wat ik van mijn moeder leerde'

Programmamaker en zorgethicus Doret van der Sloot interviewt vrouwen over de invloed die de zorg van hun moeder op hun carrière heeft gehad. Ditmaal: kunstenares Ans Markus.

‘Niet zeuren maar poetsen.’ Onder dit motto ploeterde Ans Markus (76) door het lyceum en een ongelukkig huwelijk heen. Dankzij de kunst heelde ze – en uiteindelijk heelde ook de band met haar moeder.

DOCHTER Ans Markus

GEBOORTEJAAR 1947

GEBOORTEPLAATS Halfweg (NH)

CV kunstschilder/portrettist

MOEDER Sijtske Minnes (Sientje)

GEBOORTEJAAR 1911

GEBOORTEPLAATS Haarlemmermeer

OVERLEDEN 2013

CV Thuisbaas

Het oerbeeld van mijn moeder staat op mijn netvlies gebrand. Het ontroert me nu ik eraan terugdenk. De laatste tien jaar van haar leven woonde ze in een bejaardenhuis hier in Amsterdam. Toen ik op een dag binnenkwam, zat ze op een stoel tegenover haar keukenkastje. Met een stofdoekje in haar hand maakte ze steeds dezelfde bewegingen. De rechterhand wreef rustig over het midden van het kastje, haar linker­hand maakte een kleine, snelle rotatie over een paar details.

6 Ans en haar moeder, 7 Het gezin Markus in Halfweg.

Sijtske Minnes (Sientje) werd geboren in 1912 te Haarlemmermeer. Haar moeder, mijn oma, bleef met drie kinderen achter nadat haar man was vertrokken naar Duitsland. Hij is nooit teruggekomen. Met haar tweede man kreeg mijn oma nog twee kinderen en van een derde man nog een.

Tegen­woordig zijn samengestelde gezinnen normaal, maar mijn moeder wist niet hoe snel ze haar ouderlijk huis moest verlaten. Het gezin met twee halfzus­sen, een halfbroer en een stiefvader was haar waarschijnlijk te onrustig, rommelig en onveilig.

Sientje op de motor

Als zeventienjarig meisje vluchtte ze in de warme armen van Thomas Markus. Ze hadden een ontzettend goed huwelijk, daarvan ben ik over­tuigd. Mijn lieve vader – helaas is hij maar vierenzestig geworden – heeft haar altijd geadoreerd.’

KRIEBELENDE TRUIEN

‘Thuis was er maar één baas en dat was mijn moeder. Een confrontatie met haar gingen we allemaal uit de weg. Moeders wil was wet. Natuurlijk heeft ze zo goed als mogelijk voor ons gezorgd. Er was nauwelijks geld, toch zagen we er altijd pico bello uit en stond er elke avond gezond en lekker eten op tafel. Ze breidde en haakte vesten en truien voor ons. Die krie­belden altijd vreselijk, maar dat hield ik voor mezelf.

Ans als klein meisje 2 Moeder Sientje als jonge vrouw. 3 Omslagfoto van Wat als..., het boek dat Ans schreef nadat ze genezen w

Ik hield sowieso veel voor mezelf. Mijn knappe, tien jaar oudere broer was een held. Hij won wedstrijden met wielrennen, kon goed leren en tekende prachtige portretten. In zijn schaduw voelde ik me onzeker en ‘dat kleine zusje’. Ik denk niet dat mijn moeder toen heeft gezien dat ik ook graag tekende.

Van haar leerde ik vooral om door te zetten. Wanneer ik lessen op het lyceum moeilijk vond, zei ze: ‘En nu moet je even flink zijn.’ Zo ploeterde ik me door de lesstof heen. Ze wilde graag dat wij het op school goed zouden doen omdat ze zelf die kans nooit heeft gekregen.

Maar nu vul ik het verhaal voor haar in, ik heb er nooit met haar over gesproken. Wel weet ik dat ze op achtjarige leeftijd al hielp bij de bakker en geen opleiding heeft genoten. Er waren veel zaken waarover we thuis niet spraken.

2 Koorddanser, 1981. 3 Ans aan het werk. 4 Ans en haar dochter Sigrid. 5 Sigrid als schildersmodel. 6 Ans met haar man Wybe. 6 H

Mijn moeders broertje overleed op jonge leeftijd. Geen woord. Haar eerste zoon, mijn oudste broer overleed aan een longontsteking toen hij drie maanden oud was. Geen woord. Haar halfzusje overleed op dertigjarige leeftijd. Geen woord. De oorlog. Geen woord. Als ik het ergens moeilijk mee had: niet zeuren. Aan de buitenwereld vertellen wat er zich thuis afspeelde was uit den boze. Als je niet over lastige zaken praat, bestaan ze niet. Zo waren haar regels en iedereen hield zich daaraan.’

BESCHADIGDE VROUW

‘Ook ik ben flink geweest, te flink zelfs. Mijn eerste man bleek driftig en gewelddadig. Mijn moeder had een enorme hekel aan hem en stak dat niet onder stoelen of banken. Maar toen ik zwanger bleek van mijn dochter Sigrid moest ik voor het oog van het volk met hem trouwen. Ook daarover werd niet gespro­ken. Mijn moeder reageerde kordaat, regelde en betaalde de ceremonie.