Thérèse Schwartze: powervrouw met een penseel

Ze hoorde bij de sisterhood van de Amsterdamse Joffers.

Het was heel bijzonder dat Thérèse Schwartze (1851-1918) als vrouw in haar tijd haar eigen brood kon verdienen als professioneel kunstenares. Sterker nog, ze was kostwinner voor de hele familie. 

Courtesy of Rijksmuseum

Thérèse kwam uit een artistiek gezin. Haar vader was schilder, haar zus Georgine beeldhouwster en haar nichtjes werden ook kunstschilderessen. Maar niemand kon toch tippen aan Thérèse en haar prachtige portretten. 

Courtesy of Drents Museum

Ze hoorde bij de Amsterdamse Joffers, een groep kunstenaressen die aan het eind van de 19e eeuw studeerden aan de Rijksacademie van beeldende kunsten in Amsterdam. De schilderessen raakten bevriend en exposeerden samen.

Naar schatting zou haar oeuvre 1000 werken beslaan, waarvan voornamelijk portretten in pastelkrijt en olieverf. Als vrouwelijke kunstenares was zij een van de succesvolste artiesten van haar tijd. Schwartze won in 1889 met een inventief Zelfportret in olieverf zelfs de gouden medaille op de Internationale Tentoonstelling in Parijs.

Onder het motto 'de klant is koning' werd ze een gevierd portrettiste van vooral de rijke Amsterdamse burgerij en het Koninklijk Huis (hierbij een jonge Wilhelmina) en had ook internationaal succes.

Portret van Aleida Gijsberta Maria van Ogtrop-Hanlo (1871-1944) en haar vijf kinderen, 1906. 

Haar commerciële aanpak leverde haar kritiek op uit de kunstwereld, vooral van zure mannen. Criticus Jan Veth schreef: “Dat het mejuffrouw Schwartze niet verveelt al die rijke lui’s kinderen in pastel te vereeuwigen, begrijp ik niet. In alle gevallen, zou ik het zeer beleefd van haar vinden, er buiten noodzaak niet op elke tentoonstelling ook anderen mee te vervelen.”

Thérèse was getrouwd met Anton van Duyl, hoofdredacteur van het Algemeen Handelsblad. Hij stierf in 2018. Voor Schwartze, die zelf een zwakke gezondheid had en dat voor iedereen probeerde te verbergen, was het overlijden van haar echtgenoot een klap die ze niet te boven zou komen. Rouw en verdriet waren haar deel. Daarbij ging haar gezondheid snel achteruit totdat zij zelf aan een plotseling opgekomen ziekte op 23 december 1918 overleed.

Museum Paul Tetar van Elven

Meer dan 50 schilderijen van haar hand zijn te zien in te expositie Thérèse Schwartze, in Museum Paul Tetar van Elven in Delft, van 7 november 2021 tot en met 27 februari 2022

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in