Expositie: de fluid fashion van de ballroomcultuur

Kunsthal Rotterdam gaat genderneutraal met Deep in Vogue.

Kunsthal Rotterdam viert de diversiteit met de tentoonstelling Deep In Vogue: Celebrating Ballroom Culture. Te zien zijn onder meer de schitterende foto’s van Chantal Regnault, die de ballroomscene in Harlem op haar hoogte­punt (1989-1992) volgde.

Ballroom, een sub­cultuur van vooral Afro-Amerikaanse en La­tino queers en transgenders in de onderbuik van New York, kwam al in de jaren zeventig op.

Tegen 1990 wist de hele wereld van de shows, dankzij Madonna’s hit Vogue! ...

...en de fraaie documentaire Paris is Burning.

Het vaak moeilijke leven van dragqueens en andere vogue’ers staat ook centraal in de Net­flix-serie Pose, over de ballroomscene in de jaren tachtig en negentig. Dansers die overal worden uitgesloten, zoeken hun toevlucht tot ballroomhouses, waar de ‘moeder’ zich over hen ontfermt.

Tijdens de balls gaan de hui­zen met elkaar in competitie; gekleed in ex­travagante gewaden, baljurken en uniformen paraderen de queens over de dansvloer als ware het een catwalk. De jury’s zijn onverbid­delijk in hun commentaar.

Het blijft een fascinerend schouwspel, maar toch kijk je anders naar zo’n serie dan je in de jaren negentig zou doen. Drag is mainstream geworden, met dank aan RuPaul’s Drag Race en de Nederlandse versie daarvan met Fred van Leer.

En hokjesdenken, of het nu om huids­kleur, leeftijd of geslacht gaat, is plaats aan het maken voor een kleurrijk individualisme. Artiesten als Demi Lovato en Sam Smith ko­men uit de kast als non-binair; ze willen niet langer als ‘zij’ of ‘hij’ gedefinieerd worden.

Harry Styles, een voormalig lid van boyband One Direction, heeft zich ontpopt tot een waar Gen-Z-icoon door in jurken, parelket­tingen en oorbellen te poseren.

Hollywood royalty presenteert trots z'n transgender-kin­deren: Cher haar zoon Chaz, Jamie Lee Cur­tis haar dochter Ruby. De rolpatronen zijn radicaal aan het veranderen naar… tja, naar non-patronen. En de mode, die als geen ander medium de tijdgeest weerspiegelt, blijft uiter­aard niet achter.

Voor hem en haar

In december 2020 had de Amerikaanse mo­deglossy Vogue voor het eerst in zijn circa 130-jarige bestaan een mannelijk model op de cover. Het was zanger Harry Styles en hij poseerde in een tailormade jurk van Gucci.

Styles wil dat er een einde komt aan de tradi­tionele grenzen tussen mannen- en vrouwen­mode. En die boodschap slaat aan; zijn songs als Watermelon Sugar stijgen met gemak naar de top van de hitlijsten.

Van alle tijden

Nu is cross-dressing van alle tijden. Hetzij uit noodzaak – denk aan vrouwen die wilden meevechten in de Eerste Wereldoorlog – het­zij uit voorkeur. Ook genderneutrale kleren bestaan al duizenden jaren. Sterker nog, aparte mode voor mannen en voor vrouwen is een relatief recent, vooral westers, ver­schijnsel.

Eeuwenlang hebben we allemaal dezelfde kleding gedragen; in Japan droeg bijvoorbeeld zowel hij als zij een kimono. En neem de rok: tot aan de negentiende eeuw was die niet eens een typisch vrouwelijk kle­dingstuk. In de middeleeuwen én in de re­naissance maakten rokken gewoon deel uit van de mannelijke outfit.

Portia in The Merchant of Venice

Ook in de stukken van Shakespeares worden voortdurend cross-dressers ten tonele gevoerd. Een eeuw later, 1750 en verder, wordt cross-dressing zelfs een trend in het uitgaansleven in Lon­den. Mannen komen, als vrouwen gekleed, bij elkaar in speciale men only-clubs om te drinken en socializen.

Dat wordt allemaal anders in de negentiende eeuw: mannen krijgen het alleenrecht op de broek en iedere fatsoenlijke vrouw draagt een rok (behalve deze vrouwen in Chicago, in 1910). Maar in de jaren tussen de oorlogen is er een groep vrouwen die een kledingstuk van de mannen ‘pikt’: de pyjamabroek.

De strandpyjama wordt hun favoriete outfit, wijd en luchtig, om mee langs de zee te paraderen. Een van die vrouwen is Coco Chanel, die de masculiene look al jong omarmt.

In de jaren 1930 is ‘jongensachtig’ een heuse trend; de zogenoemde tomboys zijn jonge vrouwen die volledig tegen de heersende modenormen ingaan. Ze dragen hun haar kort met een lok, en hun outfit bestaat doorgaans uit een band­plooibroek met polo.

Fotograaf Marianne Breslauer (1909-2001) heeft een prachtig oeu­vre opgebouwd met foto’s van tomboys; ze waren haar muzen. Ook deze trend is hele­maal terug in het huidige straatbeeld van ste­den als New York en Parijs: jonge, onopge­maakte vrouwen met gilet, colbert en loafers, het haar ‘jongensachtig’ geknipt.

Het genderfluïde tijdperk

Bij de grote modelabels is al tientallen jaren te zien hoe, geleidelijk, de grenzen tussen mannen- en vrouwencollecties vervagen. Maar het was nog nooit zo zichtbaar als nu.

Zowel in het straatbeeld als op de catwalks zien we oversized en zelfs vormeloze - gen­derneutrale - silhouetten. De London Fashion Weeks zijn afgelopen september na­drukkelijk gehouden op één groot m/v-plat­form, zodat de ontwerpers niet langer gebon­den waren aan het keurslijf van de man/vrouw-scheiding. En dat gebeurde voor het eerst in 37 jaar: een historische gebeurtenis.

Marc Jacobs, die zelf op social media in jur­ken, hoge hakken en met gelakte nagels ver­schijnt, bracht voor deze herfst een collectie uit die het geslacht volkomen onherkenbaar maakt. Oversized puffer jackets, enorme bag­gy broeken, mutsen en maskers bepalen het silhouet.

Ook van Balenciaga en Stella Mc­Cartney zijn er al fluïde collecties. Maar ver van de catwalks duiken er voortdurend labels en webshops op, die uitsluitend gender-free kleding verkopen. Kijk maar eens op riley.studio, ijji.co en officialrebrand.shop.

Vrijwel alle labels zijn ook duurzaam: de kleding is verantwoord geproduceerd, van natuurlijke en/of hergebruikte materialen. Hippe, iconische labels als Comme des Garçons negeren al jaren de seksegrenzen, maar nu komt ook Gucci met blouses met halsstrik (pussy-bow) voor mannen.

Prada showde deze zomer één collectie voor hem én haar. Het lijkt er, kortom, op dat de mode ditmaal definitief aan een tijdperk is begon­nen waarin genderpatronen rap vervagen. De toekomst is aan genderfluïde mode, waar­mee iedereen zelf bepaalt welke ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ elementen hij/zij kiest om zijn/haar persoonlijke stijl samen te stellen.

DEEP IN VOGUE is te zien tot  9 januari 2022 in Kunsthal Rotterdam

Deze reportage heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan. Foto's (c) Brunopress, Kunsthal, Getty Images, Chanel

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in