Theatermaakster Adelheid Roosen over moeder: 'De cipier van mijn jeugd'

Wat ze heel graag zou willen is met beide ouders, maar dan wel afzonderlijk, eens rustig vierentwintig uur doorbrengen en eindelijk vrijmoedig alle vragen stellen die ze nog altijd heeft. ‘Maar dat kan helaas niet meer. Ze zijn beiden al lang overleden en ik moet helaas constateren dat ik ze nooit goed heb leren kennen. Ik heb als kind best veel gevraagd, maar kreeg nooit antwoord. Toen ging ik weg van huis en is het er nooit meer van gekomen.’

Heersende vrouw

Over haar moeder heeft ze veel en vaak gesproken, ook in haar werk in het theater en in een documentairefilm. ‘De relatie met mijn moeder, ja, hoe benoem je die? Dat was een totaal strijdveld. Ik heb haar weleens mijn gevangenisdirecteur genoemd, de cipier van mijn jeugd. Daaruit mag je wel concluderen dat er iets goed fout zat tussen ons. Zij was een heerser. Geen liefdevolle moeder, maar iemand die het idee had dat kinderen van klei zijn, die ze naar haar zin kon boetseren. Mijn vader, een rustige, bescheiden man, was niet vaak thuis, een afwezige man. Hij viel haar nooit af. Het gezin en het huishouden waren haar gebied. Daardoor kon ze veel streken leveren in de opvoeding. Ik heb in een voorstelling weleens gezegd: ‘Als je mijn moeder in een rolstoel over de grens van Zimbabwe zou duwen, ben je gelijk van het probleem Mugabe (een dictator) af.’ Want ze was voor niemand bang. Ze vond dat in haar huis haar regels golden en als je dat niet beviel, kon je gaan. Dat heb ik op een gegeven ogenblik dus ook gedaan. Ik ben gevlucht naar de academie. Mijn zus en ik vroegen als kind veel aan haar, bijvoorbeeld over haar jeugd, maar dan was haar vaste reactie: ‘Daar hebben kinderen niets mee te maken.’ Dan trek je je als kind natuurlijk terug.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Bekijk ook

Professor doctor Dick Swaab: 'Er wordt weleens gezegd dat vrouwen meer intuïtie hebben dan mannen, maar dat is niet waar' | Nouveau

Innerlijke wijsheid, een buikgevoel of onbewust weten – wat is intuïtie nu eigenlijk? En klopt het dat vrouwen er meer van hebben dan mannen? Cisca Dresselhuys vroeg het aan hersendeskundige professor doctor Dick Swaab, die haar verraste met de verklaring: 'Álles wat wij besluiten is intuïtief.'

Helende werking

Mijn ouders trouwden toen mijn moeder achtentwintig en mijn vader vijfendertig was. Hij was lang vrijgezel gebleven, omdat hij als jonge man lang had moeten revalideren na een zwaar motorongeluk. Hij hield er z’n hele leven een stijf been aan over. Gelukkig ben ik gered, zo mag je het wel noemen, door twee goede therapeuten. De eerste is ooit zelf naar me toe gekomen, omdat hij dacht: dat kind loopt langs de rand. Onder hun leiding heb ik eraan gewerkt om te ontdekken (en af te leren) wat ik mezelf aandeed, namelijk mezelf nog altijd straffen. Zoals m’n moeder dat bij mij deed, bleef ik het mezelf aandoen, zelfs lang na haar dood.

'Toen mijn moeder stervend was, nodigden we haar zus en wat oude vriendinnen uit om afscheid te komen nemen. Er kwam niemand. Dat vond ik wel heel veelzeggend.'

Mijn moeder heeft uiteindelijk twaalf jaar aan Alzheimer geleden. Samen met mijn zus heb ik voor haar gezorgd, wat onze vader ons voor zijn dood gevraagd had en we hem hadden beloofd. Die zorg heeft iets in mij geheeld. De therapeut zei daarover: ‘Denk niet dat je moeder nu opeens van je houdt, want dat is niet zo. Ze verzacht door haar ziekte. Maar jij leert nu jezelf lief te hebben, je bent jezelf aan het helen.’ Zoals een moeder voor haar kind hoort te zorgen, deed ik dat toen voor haar. Nee, ik heb geen wraak op haar genomen, ik heelde mezelf. Het gevecht met m’n moeder, dat heel lang geduurd heeft, is nu wel klaar. Wat ik er helaas van heb overgehouden, is dat straffende jegens mezelf en de vraag: hoor ik er wel bij?

Ontbrekend moederhart

Wat ik nog aan mijn moeder zou willen vragen? Had je wel een moederhart? Had je liever geen kinderen gehad en een vrij en onbezorgd leven willen leiden, zoals je in je jonge jaren had gedaan, toen je Frans studeerde in Brussel en Parijs? Het zou me best opluchten, als ze zou antwoorden: ‘Als je het eerlijk wilt weten: nee, ik had geen moederhart.’ Aan m’n vader zou ik willen vragen: had jij eigenlijk ooit een minnares? Niet dat ik dat ooit serieus gedacht heb, maar hij was een erotische man en m’n moeder was niet bepaald een seksueel type. Onder haar charmante en soms wat flirterige gedrag, was ze eigenlijk heel afstandelijk. Toen mijn moeder stervend was, nodigden we haar zus en wat oude vriendinnen uit om afscheid te komen nemen. Er kwam niemand. Dat vond ik wel heel veelzeggend.’

Dit artikel komt uit de nieuwste Nouveau. Vanaf vandaag in de winkels of bestel via tijdschrift.land.