Marietta Petkova: 'Ik kan niet spelen zonder zijn zakdoek op mijn vleugel'

Marietta Petkova groeide op in Bulgarije, zonder muzikale achtergrond, maar met een ongekend talent. Haar levensverhaal – van een jeugd vol uitdagingen tot internationaal geprezen meesterpianiste – is nu vastgelegd in Muziek is een hart dat alles weet. In dit boek neemt ze je mee langs haar bijzondere reis, waarin muziek niet alleen haar roeping werd, maar ook haar redding.

Muziek

Het boek, jouw levenskroniek, heet Muziek is een hart dat alles weet. Hoe ben je tot deze titel gekomen?

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

‘Ik geloof dat het hart alles kan zien, alles wat wezenlijk onzichtbaar is voor de ogen. De titel geeft inzicht in de magie en het ongrijpbare van muziek zelf. Alles zit erin, het hele leven en alle emoties. Ik groeide op in Bulgarije en kwam niet uit een muzikale familie. Mijn ouders waren na een huwelijk vol huiselijk geweld net gescheiden toen ik op zevenjarige leeftijd bij toeval in aanraking kwam met pianomuziek. Mijn lievelingsjuf, de vrouw die wekelijks ook een uurtje muziekles gaf, merkte mijn muzikale gehoor en gevoel voor ritme op en stuurde een briefje naar mijn moeder: ‘Misschien is het ’t waard om daar iets mee te doen.’ Mijn lieve grootvader bleek bij mijn geboorte een kinderspaarrekening te hebben geopend en van het geld dat daarop stond kreeg ik mijn eerste piano, een hazelnootbruine Zimmermann, alsof mijn grootvader al die tijd al wist waarvoor dat geld gebruikt moest worden. Op de piano leerde ik een volksliedje spelen en terwijl ik dat deed, gebeurde er iets met me. Ik kan het niet goed onder woorden brengen, het voelde alsof ik deed wat voor mij bestemd was. Ik oefende uren en uren voor het toelatingsexamen van de muziekschool. Ik heb twee engelen in mijn leven gehad, zo zie ik het. De muziekjuf van school en mijn grootvader Chipilov, mijn djado ‒ het Bulgaarse woord voor opa. Dankzij deze engelen kon ik beginnen met pianospel en kwam alles in een stroomversnelling terecht.’

Tijdens concerten schijn je links op je vleugel een talisman te hebben liggen die met jouw grootvader te maken heeft.

‘Inderdaad, de wijnrode zakdoek die van hem is geweest. Hij zit in mijn concertkoffer, de zakdoek reist altijd met me mee. De stof is inmiddels bijna honderd jaar oud, maar ik kan er nog steeds honing en bijenwas in ruiken ‒ mijn grootvader hield bijen net buiten de Bulgaarse stad Roese. Ik kan niet spelen zonder zijn zakdoek op mijn vleugel. Tijdens een concert zit rechts van me het publiek. Links, dat is mijn territorium, daar voel ik intuïtief de bescherming. De talisman staat symbool voor zijn vertrouwen in mij. Met mijn djado heb ik verreweg de meeste tijd van mijn jeugd doorgebracht.’

Bekijk ook

Dit zijn de drie dochters van Demi Moore | Nouveau

Actrice Demi Moore (62) staat momenteel volop in de schijnwerpers dankzij haar rol in The Substance, die een geheel nieuw gesprek over ouder worden en schoonheid op gang brengt. Naast haar acteerwerk is ze ook moeder van drie prachtige dochters.

Roerige jeugd

Het boek verhaalt over die roerige jeugd – als negenjarige moest je in de voogdijzaak zelfs getuigen tegen je vader –, over je eerste stappen in muziekconcoursen, je worsteling met een eetstoornis en je vertrek uit Bulgarije. Dat alles tegen de achtergrond van het communistische regime van het land. Voor het boek ging je in gesprek met Lex Bohlmeijer. Hoe ging dat?

‘We hebben gedurende ruim twee jaar gesprekken gevoerd over mijn leven en mijn bestaan als musicus. Al sinds ik Lex voor het eerst ontmoette in 1999, toen ik te gast was in zijn radioprogramma A4 voor de klassieke zender Radio 4 voelen we een connectie. Lex vertelde dat hij wordt geraakt door de manier waarop ik over muziek spreek, ‘diep doorleefd’ noemt hij die. Het was zijn idee om de momenten in mijn leven in verband te brengen met muziek en met de componisten die mijn bestaan als musicus mede hebben vormgegeven. Zo praten we in het boek over stukken van Rachmaninov, Chopin, Schumann, Bach. We gingen de diepte in, maar hoe zwaar sommige onderwerpen ook waren, ik ben heel dankbaar voor onze gesprekken. Ze voelden geenszins als therapie hoor.’

Ook niet de gesprekken die leidden tot het hoofdstuk waarin je vertelt over anorexia nervosa?

‘Nee, want door te praten over hoe de ziekte me vanaf mijn zestiende twee jaar in haar greep hield, kon ik beter plaatsen waarom het me overkwam. Het had met een gevoel van verwijdering te maken, en met een verlangen naar lichtheid. Niet met ijdeltuiterij overigens. Eerder was het een vorm van protest, verdriet, wanhoop. Het eigenlijke ontkennen dat ik vrouw was. Ik wilde etherisch zijn. Hoe etherischer, hoe mooier, dat was mijn ideaal. De werkelijkheid was dat mijn grootmoeder erg ziek was en een kamer verder in haar bed lag. Ik stapte op een carrousel van bedwelming om steeds verder van de werkelijkheid af te kunnen geraken. Tijdens mijn gesprekken met Lex daarover kwam het besef dat ik me nog schuldig voel om mijn afwezigheid destijds.’

Obstakels

‘Voor een pianist zijn remmingen te overwinnen obstakels,’ staat in het boek. Welke remmingen heb je gekend?

‘Op mijn vijfentwintigste kreeg ik een belangrijk advies van mijn leermeester, de Hongaarse pianist György Sebők. Hij luisterde naar mijn uitvoering van het derde pianoconcert van Rachmaninov. Enorm spannend. Het concert is een van de meest veeleisende stukken om te spelen. Hij vond mijn uitvoering prachtig mooi, maar hij zei ook: ‘Vlucht niet in de schoonheid van de melodie. Speel het niet als vrouw, maar als mens.’ Dat raakte me diep. Er kwam een persoonlijke pijn in me op, een die gepaard ging met innerlijk opgeslagen lijden en een verlangen naar expressie. Zijn boodschap was eigenlijk: ‘De liefde die je nu zo graag uitdrukt, hoeft niet extra benadrukt te worden.’ Ik geloof dat remmingen je goedgezind zijn. Het zijn geen fouten, geen zaken die zo snel mogelijk uit de weg moeten worden geruimd omdat ze storend zijn. Ik zie ze eerder als omwegen die je kunt nemen omdat in elke omweg een nieuwe kans of uitdaging zit waarin wellicht een nieuwe Marietta besloten ligt.’

Je bent meermalen ‘goddelijk geïnspireerd natuurtalent’ genoemd. Wat doet dat met een mens?

‘Wat kan ik zeggen? Strikt genomen zijn het woorden. Woorden die ik kan omarmen maar waarvan ik ook afstand kan nemen. Ik betrek ze niet zozeer op mij, vind ze niet ego strelend of zo. Ze waren vooral functioneel van aard, want uitgesproken door de Nederlandse pers openden ze deuren en mocht ik in grote zalen spelen.’

Naast het boek is er een begeleidende playlist, te downloaden via je website. Je gaat voor de totaalbeleving.

‘Een boek wordt door één persoon tegelijk gelezen, daar dacht ik laatst over na. Daarin verschilt het met een uitvoering of zelfs met een cd die door meerdere mensen tegelijk kan worden gehoord. De intimiteit van deze een-op-een vind ik bijzonder. Het idee dat iemand straks het boek leest op een voor mij onbekende plek, een onbekend uur. Er misschien iets uithaalt, hoe klein van detail ook, iets wat voor hem of haar levensbepalend zou kunnen zijn. Ze zeggen weleens: een vlinder kan een tornado veroorzaken. Dat vind ik mooi. En de playlist? Die reist met je mee door het boek. Omdat muziek altijd het laatste woord mag hebben.’