Waarom zien we zo weinig vrouwen in talkshows?

Het ligt aan de mannen, maar óók een beetje aan onszelf. 

Slechts 23,2 procent van alle ‘specialisten’ in actualiteitenprogramma’s is vrouw. Jammer, want optreden in de media is goed voor je carrière. Doen vrouwen te weinig hun best voor bezoekjes aan talkshows of vallen redacties te vaak terug op de bekende (mannelijke) gezichten?

Volgens recent onderzoek van Het Commissariaat voor de Media was in de eerste helft van 2019 slechts 23,2 procent van alle deskundigen in de media een vrouw. Ook praten vrouwen in de media over andere onderwerpen: zij hebben het over thema’s als onderwijs en sociale zaken, waar mannen praten over bijvoorbeeld sport en economie.

NOUVEAU en INTERMEDIAIR dragen powervrouwen een warm hart toe en werken vanaf nu regelmatig samen. Dit artikel verscheen eerder op INTERMEDIAIR

Susanne van Nierop, hoofdredacteur van media- en marketingvakblad Adformatie, zoekt de oorzaak van die ‘ongelijkheid’ zowel bij de redacties als bij de vrouwen zelf. ‘Ik ken de cijfers en wij letten er dus op als we een specialist zoeken. We hebben vorig jaar een editie van Adformatie gemaakt waarin we uitsluitend vrouwelijke experts aan het woord lieten, gewoon om te laten zien dat het kan.’

Susanne van Nierop

Ze merkt in de dagelijkse praktijk wel dat vrouwen veel vaker ‘nee’ zeggen. ‘Ik denk dat vrouwen minder goed het belang inzien van die zichtbaarheid; van mannen wordt media-aandacht verwacht door werkgevers en zij zien een media-optreden zelf ook als een perfecte stap in hun loopbaan. Vrouwen die aan de top zitten, denken misschien vaker: hoe goed ik mijn werk doe, is het allerbelangrijkste, daar ligt mijn prioriteit.’

Maar is dat de enige oorzaak? Nee, dat niet. Ook redacties moeten beter hun best doen, vindt Van Nierop. Het is volgens haar een vicieuze cirkel. ‘Juist omdat we zoveel mannen horen en zien op tv, vinden we dat vanzelfsprekend als kijker en maker. Als ik bij Adformatie een vrouw voorstel voor een lezing of verhaal, krijg ik ook intern vaak de vraag: is ze wel zwaar genoeg? Dat is keihard seksisme, dat je denkt dat vrouwen minder autoriteit hebben en minder uitgesproken zijn.’ Hoe kun je dat als maker oplossen? ‘Quota vind ik lastig. Het moet als maker echt in je systeem komen. Ik maak me er zelf ook weleens schuldig aan alleen aan mannen te denken.’

Al jaren rond de 20 procent

Janneke van Heugten is initiatiefnemer van Vaker In De Media, waar ze specialisten koppelt aan journalisten met als doel de diversiteit te bevorderen. ‘Ik hou alle onderzoeken bij en dat percentage van vrouwelijke experts bungelt al jaren rond de 20 procent. We worden rechts en links ingehaald, bijvoorbeeld door Zuid-Amerikaanse landen. We denken altijd dat we een heel geëmancipeerd land zijn, maar dat valt tegen in de praktijk. In Zuid-Amerikaanse landen pakken vrouwen gewoon het podium op een masculiene manier.’

Janneke van Heugten - Foto: Carola Doornbos

Ook Van Heugten vindt dat de ongelijkheid aan beide partijen ligt. ‘De poppetjes op de beslissende plekken in de media zijn witte mannen en iedereen denkt bij het woord expert aan een witte man van middelbare leeftijd. Die cultuur zorgt ervoor dat redacteuren met de deadline in hun nek snel de usual suspects bellen.’ Ze vertelt over de lijsten van vrouwelijke experts die ze heeft klaarliggen, maar onder journalisten is daar volgens haar weinig animo voor. ‘Je ziet het nu ook bij de coronacrisis. In de media lijken vooral witte mannen uit het onderwijs en de medische sector de wereld te redden, maar neem eens een kijkje in die sectoren en je komt heel andere helden tegen. Ik vind dat de media een grote verantwoordelijkheid hebben om die stereotiepe beelden te doorbreken.’

Van Heugten traint ook vrouwen om, op een masculiene manier, dus met oneliners, aan de talkshowtafel te komen. ‘Er zijn veel feministen die dat niet de juiste manier vinden. Ik zie mezelf ook als feminist, maar ik zeg dan: zorg eerst dat je dat podium krijgt, dan kun je later altijd nog met nuance komen. Om dat podium te pakken, moet je je hoofd boven het maaiveld uitsteken en laten zien dat je een ander geluid hebt dan vakgenoten.’

Moeten vrouwelijke experts het spel leren spelen? ‘Je moet journalisten bellen of mailen als ze over jouw vakgebied schrijven. Zo moeilijk is het helemaal niet, je hebt toch passie voor je vak? Check welke media-aandacht je wil en welke journalisten je daarvoor moet volgen. Vrouwen moeten niet vergeten dat journalisten het alleen maar prettig vinden als ze iemand kennen met een mening.’

Talkshowtafel-expert

Iemand die alles weet van het kiezen van een specialisme, is Nikki Sterkenburg. De journaliste voor onder meer Vrij Nederland was tot een paar jaar geleden gespecialiseerd in jihadisten en specialiseerde zich vervolgens in de extreemrechtse beweging. Ze schuift regelmatig aan bij talkshows en actualiteitenprogramma’s en adviseert iedereen in het bedrijfsleven of de journalistiek om ook een specialisme te kiezen. ‘Kies wel voor een thema waar vraag naar is. Mijn beste vriendin weet alles van adellijke vrouwen in de zeventiende en achttiende eeuw. Dat is waanzinnig interessant, maar als dat je specialisme is, bellen de programma’s natuurlijk wel iets minder.’

Nikki Sterkenburg

Moet je media bewust opzoeken als je zo’n specialisme kiest? ‘Ik heb er nooit iets voor hoeven doen. Dat kwam wel door het onderwerp. Wel zei ik in de beginfase overal ‘ja’ tegen om te leren hoe het werkt. De meeste optredens waren destijds bij WNL’s Goedemorgen Nederland, een gezellig en laagdrempelig programma zonder enorm kruisverhoor.’ Na een tijdje overal te zijn opgedraven, pakte ze meer de regie. ‘Ik kom als expert om mijn kennis te delen en ga niet meer met iedereen in debat. Ik wil altijd komen, maar wil er ook ongeschonden uitkomen.’

Paar keer afgebeld

Ervaart zij ook dat het voor vrouwen lastiger is om aan de talkshowtafels te komen? ‘Ja, ik ben een paar keer afgebeld voor een man. Dan waren we allebei gepolst en ging de redactie uiteindelijk voor hem. Soms gaan ze dan voor de hoogleraar, maar het aantal vrouwelijke hoogleraren blijft ook achter dus als je zo redeneert, doorbreek je dat patroon nooit. Ik vind het pijnlijk dat Jeroen Pauw zegt dat het gebrek aan vrouwen in de media aan vrouwen zelf ligt, want Pauw heeft me negen keer afgebeld. Het vervelende is: zo’n studiobezoek kost veel tijd. Je moet het voorbereiden en het levert me daarna ook nog lang bedreigingen op. En dan word je ook nog eens slecht behandeld door op het laatste moment te worden afgebeld.’

Denkt zij dat de mannelijke expert hoger wordt aangeschreven? ‘Programma’s hebben natuurlijk vaste specialisten per onderwerp, maar er zijn ook redacteuren die ik ervan verdenk dat ze liever een man aan tafel hebben. Toen mijn boek met Dennis Honing (ex-jihadist, red.) uitkwam, mocht hij wél aan tafel zitten en ik als schrijver niet.’

Ligt het ook aan de vrouwen zelf? ‘Dat weet ik niet, ik zie veel vrouwen om me heen die graag willen. Mijn vriendin Dieuwertje Kuijpers is een enorme expert op het gebied van defensie, maar ze gaan altijd voor Rob de Wijk en Dieuwertje wordt vooral gebeld als ze een dwarse column schrijft over het feminisme. Vrouwen komen vooral bij onderwerpen als MeToo, aanranding in Keulen en feminisme in beeld.

Haar tip voor ambitieuze vrouwen? Zorg voor een goede mix tussen het spel meespelen en vasthouden aan je eigen strategie. ‘Je moet je niet laten afschrikken als je wordt gebeld en je hebt een streepje voor als je gevat bent.’ Zelf journalisten benaderen helpt ook: als onderwerp X in het nieuws is, kan het helpen journalisten te mailen met jouw onderscheidende mening, het liefst een beetje puntig geformuleerd.

Wereld te winnen

Jacqueline Bosselaar, eigenaar van Het PR Bureau, vindt dat er nog een wereld te winnen is. ‘Zodra er meer inhoudelijke deskundigheid wordt gevraagd, neemt het aantal vrouwen af. Vrouwen zijn vaker in de media als het perspectief van de gewone burger wordt gevraagd.’ Ze komt met een interessante analyse. ‘Je ziet dat media de ongelijkheid van vrouwelijk in de zakelijke top reproduceren, maar ik geloof erin dat media bijdragen aan het construeren van die werkelijkheid. Als we willen dat er in Nederland gelijkheid ontstaat op topposities, kunnen de media bijdragen door meer vrouwen als rolmodel op te voeren.’

Je vindt meer verhalen over vrouwen en werk op Intermediair 

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in