Dodenherdenking en Bevrijdingsdag: de mooiste boeken, films en documentaires over vrijheid

Door de jaren heen zijn er prachtige boeken geschreven en indrukwekkende documentaires en films gemaakt over de oorlog. Van hartverscheurende tot hoopvolle, waargebeurde verhalen: rondom Dodenherdenking en Bevrijdingsdag is het moment om stil te staan bij deze aangrijpende getuigenissen. Wij geven je een overzicht van herdenkingsuitzendingen, de verhalen die daarbij verteld worden én waar je de meest indrukwekkende boeken, films en series vindt om bewust te herdenken.

Zondag 4 mei, Dodenherdenking

• Nationale Herdenking 2025
  18:45 - 20:30 uur op NPO 1
  Op 4 mei zendt NPO 1 traditiegetrouw de Nationale Dodenherdenking live uit vanaf de Dam in Amsterdam. De herdenkingsdienst in de Nieuwe Kerk, twee minuten stilte om 20.00 uur en de kranslegging door onder anderen koning Willem-Alexander en koningin Máxima zullen te volgen zijn. In de uitzending is ook een portret te zien van de 94-jarige Wil en haar kleindochter Pien, die samen een krans leggen en laten zien hoe de herinnering aan de oorlog van generatie op generatie wordt doorgegeven. Daarnaast wordt geschakeld naar de herdenking in Appingedam, die later op NPO 2 centraal staat.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

• Nationale Herdenking 2025
  19:50 - 20:55 uur op NPO 2
  Ook op NPO 2 zijn de twee minuten stilte en de kranslegging op de Dam te volgen. Tijdens het schakelen naar Appingedam wordt stilgestaan bij de geschiedenis van een van de oudste Joodse gemeenten in Groningen. Afke Boven spreekt daar met synagoge-directeur Geert Volders en schrijfster Pauline Broekema, die vertelt over haar boek Het uiterste der zee. In een reportage staat het levensverhaal van Sara Kirby-Nieweg centraal – een van de weinige overlevenden van de Joodse gemeenschap in Appingedam. Sinds 2009 onderzoekt zij de geschiedenis van haar familie.

• Vuur van de Vrijheid via NOS
  23:00 - middernacht op NOS
  Met een live muziekprogramma wordt het moment gemarkeerd waarop we stilstaan bij het verleden en samen de vrijheid van nu vieren, 80 jaar na de bevrijding. Een overgang van herdenken naar vooruitkijken. Verwacht een avond vol muziek, ontroerende voordrachten en betekenisvolle reflectie op de kracht van medemenselijkheid – en het gevaar als we die uit het oog verliezen. Onder anderen Hans Dagelet, Sinan Can en artiesten als Maan, Blaudzun en Douwe Bob zorgen voor indrukwekkende momenten. Na het ontsteken van het vuur start de Bevrijdingsvuurestafette, waarbij meer dan 5.000 lopers het vuur door het hele land verspreiden.

Films en documentaires

Als je meer wilt weten over de oorlog en geraakt wordt door persoonlijke verhalen, worden er talloze films en documentaires uitgezonden die je een indringend inkijkje geven. Hieronder een selectie die je niet mag missen.

• De onbekende soldaat: Erik Hazelhoff Roelfzema
  20:55 op NPO 1
  Deze documentaire gaat over het leven van de man achter de beroemde Soldaat van Oranje. Zijn indrukwekkende rol in het verzet wordt uitgebreid verteld en er komen ook persoonlijke verhalen aan bod, verteld door onder anderen astronaut André Kuipers, schoondochter Patricia Steur en historicus Victor Laurentius.

• Nederlandse Joden na de Bevrijding – Terug naar Niets, Niemand, Nergens
  20:55 op NPO 2
  Hoewel de bevrijding in 1945 voor veel Nederlanders een tijd van feest en opluchting was, gold dat niet voor de meeste Joden. De weinigen die terugkeerden uit kampen of onderduik, kwamen thuis in een leegte: hun familie, huis en bezittingen waren verdwenen. Ook was de overheid totaal niet voorbereid op hun terugkeer en de diepe trauma’s waarmee zij moesten leven, zo laat de documentaire Nederlandse Joden na de Bevrijding – Terug naar Niets, Niemand, Nergens zien.

• NPO Doc: De bezette stad
  22:10 op NPO 2
  Regisseur Steve McQueen maakte de indrukwekkende documentaire De Bezette Stad, gebaseerd op het boek Atlas van een Bezette Stad van zijn vrouw, schrijfster en historicus Bianca Stigter. In vierenhalf uur tijd brengt de film Amsterdam tijdens de Duitse bezetting in beeld, langs 130 verschillende locaties. Carice van Houten spreekt de verhalen in, die samen een indrukwekkend en confronterend portret van de oorlog vormen. De Bezette Stad werd bekroond met drie Gouden Kalveren.

• Sonny Boy
  23:00 op NPO 3
  Een ontroerend waargebeurd liefdesverhaal over de Hollandse Rika, moeder van vier kinderen, en de veel jongere Surinaamse Waldemar. Hun relatie trotseert vooroordelen en weerstand uit de omgeving, maar de verwoestende impact van de oorlog blijkt uiteindelijk te sterk.

• Zone of interest
  20:02 in première op Film1
  Meteen na twee de herdenking zondagavond, gaat deze met Oscars voor Beste Internationale Film en Beste Geluid bekroonde film première. De film vertelt het indringende verhaal van kampcommandant Rudolf Höss en zijn gezin. Terwijl de gruwelen van Auschwitz zich naast hun tuin afspelen, leiden zij een ogenschijnlijk normaal gezinsleven.

Maandag 5 mei, Bevrijdingsdag

• NOS 80 jaar Bevrijding: Nationale Viering Wageningen
  10:30 - 13:20 uur op NPO 1
  Op Bevrijdingsdag doet NPO 1 live verslag van de Nationale Viering van de Bevrijding vanuit Wageningen. De viering begint met een vlaggenceremonie en een toespraak van minister van Defensie Brekelmans, gevolgd door de 5-mei-lezing van de Poolse premier Donald Tusk. Daarna vindt het Vrijheidsdefilé plaats met WOII-veteranen, internationale militairen én voor het eerst ook Duitse VN-veteranen. Premier Dick Schoof en Ambassadeur van de Vrijheid Rondé steken tot slot het bevrijdingsvuur aan, waarmee alle Bevrijdingsfestivals in Nederland worden geopend.

• Het 5 mei-concert
  20:35 - 22:20 uur op NPO 1
  Bevrijdingsdag wordt traditiegetrouw afgesloten met het 5 mei-concert op de Amstel, in aanwezigheid van koning Willem-Alexander, koningin Máxima en premier Schoof. De uitzending blikt terug op de dag en brengt verslag vanaf de kades en het water. Het verhaal van het concert wordt verteld door Noraly Beyer en zanger Yves Berendse. Optredens komen van onder meer Antoon, Stef Bos, Floor Jansen, Jeangu Macrooy en Kinderen voor Kinderen, begeleid door symfonieorkest Phion onder leiding van Sander Teepen.

Films op Bevrijdingsdag

• Bankier van het verzet
  22:10 op NPO 2
  Dit drama vertelt het waargebeurde verhaal van Walraven van Hall, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn financiële kennis inzet om het verzet te ondersteunen. Samen met zijn broer bedenkt hij een slimme, maar gevaarlijke constructie om miljoenen guldens los te krijgen – met als hoogtepunt de grootste bankfraude uit de Nederlandse geschiedenis. Terwijl de operatie groeit, stijgt ook het risico dat alles misgaat. Het is het spannende en indrukwekkende portret van een held die lang onbekend bleef.

Boeken

Wil je je nog verder onderdompelen in de verhalen rond de oorlog? Dan zijn er ook indrukwekkende boeken die je meenemen naar deze ingrijpende periode.

• Het uiterste der zee van Pauline Broekema
  Een indringend boek waarin het verhaal van twee Joodse families uit Noord-Groningen tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt verteld. Aan de hand van persoonlijke brieven, dagboeken en archiefmateriaal laat ze zien hoe hun levens langzaam maar zeker worden vernietigd door vervolging en oorlog.

• De Pianist van Władysław Szpilman
  Het waargebeurde verhaal van de Joodse pianist Władysław Szpilman, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Warschau probeert te overleven nadat hij gescheiden raakt van zijn familie. Terwijl de stad verwoest wordt, verschuilt hij zich in verlaten gebouwen, geholpen door enkele moedige Polen. Het boek – en later ook de bekroonde film – laat op indringende wijze zien hoe muziek, hoop en menselijke vriendelijkheid iemand in de donkerste tijden op de been kunnen houden.

• Het bittere kruid van Marga Minco
  Dit boek gaat over een jong Joods meisje dat, na de arrestatie van haar ouders, alleen achterblijft en moet onderduiken. Terwijl ze van adres naar adres zwerft, verliest ze langzaam alles wat haar dierbaar is.

• De donkere kamer van Damokles van Willem Frederik Hermans
  Een psychologische roman over een sigarenwinkelier die in het verzet belandt, maar na de oorlog geconfronteerd wordt met twijfel over zijn eigen rol. Een intrigerend verhaal over identiteit en werkelijkheid.

Films om te streamen

• Sonny Boy (Netflix)
  Mocht je de het veel bewogen liefdesverhaal van Rika en Waldemar niet op televisie kunnen kijken, is deze ook te streamen. Meer zin om te lezen? Het gelijknamige boek van Annejet van der Zijl is prachtig geschreven en bevat foto's van de betrokken families destijds.

• De Slag om de Schelde (Netflix)
  Een prachtige film die drie jonge mensen volgt aan verschillende kanten van het front tijdens de zware strijd om Zeeland in 1944. De film laat zien hoe keuzes onder extreme druk levensbepalend kunnen zijn en werd geprezen om zijn indrukwekkende productie en realistische weergave van de oorlog.

• The Book Thief (Disney+)
  Deze aangrijpende film draait om Liesel, een meisje dat tijdens de Tweede Wereldoorlog bij een pleeggezin in Duitsland gaat wonen en met haar liefde voor woorden en verhalen het leven van de mensen om haar heen weet te veranderen. Door boeken te stelen en te delen vindt ze een manier om te ontsnappen aan de donkere realiteit van de oorlog. Ook dit verhaal is te lezen in het gelijknamige boek van Markus Zusak.

Documentaires

• De ondergang van Abraham Reiss (NTR / 2Doc)
  Deze documentaire vertelt het waargebeurde verhaal van Abraham Reiss, een Joodse man uit Amsterdam die in 1942 onderdook in de bossen van Drenthe. Via dagboekfragmenten, archiefbeelden en interviews met nabestaanden wordt duidelijk hoe hij probeerde te overleven terwijl het grootste deel van zijn familie werd gedeporteerd. Het laat op indringende wijze zien hoe angst, hoop en wanhoop zich afwisselden in een periode waarin overleven niet vanzelfsprekend was.

• Twee zussen in verzet (NPO Doc)
  In deze documentaire vertellen de zussen Truus (92) en Freddie (90) Oversteegen hoe het was om als tienermeisjes in het gewapend verzet te strijden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze blikken terug op hun rol in het verzet, de moeilijke keuzes over leven en dood, en de impact die dit op hun leven én dat van hun kinderen had. Samen met Hannie Schaft waren ze de drie meest gezochte vrouwen van Nederland. Toch volgde na de oorlog geen heldenonthaal: vanwege hun communistische achtergrond werden ze jarenlang genegeerd en zelfs als staatsgevaarlijk beschouwd.