Samen sterker: Nouveau-vrouwen spreken over hun ervaringen met seksuele intimidatie

We spreken ons uit, opdat het grote zwijgen voor altijd wordt doorbroken.

De rel rond The Voice of Holland heeft een positief gevolg: het taboe rondom seksueel overschrijdend gedrag en misbruik is voorgoed verdwenen. En masse komen ze naar buiten, de verhalen die vrouwen jarenlang verborgen hielden, uit angst of schaamte.

‘Het’ komt voor op alle werkvloeren, op alle niveaus en op alle leeftijden. Maar ook, ondenkbaar maar waar, in liefdesrelaties. Nouveau tekende het verhaal van vijf vrouwen op. In navolging van het initiatief van DPG-zuster Libelle, waar redacteuren zich uitspraken. Vier maal anoniem, een keer met naam en toenaam. Opdat het grote zwijgen voor altijd wordt doorbroken.

Anoniem

Keiharde klap op mijn kont

“Al 30 jaar werk ik in de financiële wereld, 90% van mijn collega’s bestaat uit mannen. Dat vind ik prettig, ik houd van hun manier van aanpakken, van hun directheid en van hun kameraadschap. Om hun soms grove grappen moet ik vaak keihard lachen. Sterker, ik doe er zelf graag aan mee. Maar het moet wel bij een geintje blijven. Sommige mannen denken dat mijn manier van praten een uitnodiging is tot een stapje verder. En gaan daarmee over de schreef. Helaas voor hen zijn ze bij mij daarmee aan het verkeerde adres. Dus toen een zakenpartner, een superaardige vent met wie ik al jaren zaken doe, een keer achter mij kwam staan en vervolgens een keiharde klap op mijn kont gaf, was ik heel duidelijk. Ik heb me direct omgedraaid en hem boos aangekeken en gezegd: “Dat doe je dus nooit meer. Grapjes maken is leuk, maar je houd je handen thuis.” Hij schrok zich een hoedje, bood zijn excuses aan en heeft met nooit meer met een vinger aangeraakt. We zijn nog altijd goede vrienden. Zo kan het dus ook. Als je maar duidelijk bent.” 

Sylvia Schaffrath, journalist

Verkracht

‘Je bent verkracht’. Toen mijn psychiater die woorden tegen me uitsprak en zei dat het misschien wel een goed idee zou zijn als ik ze zelf ook eens hardop probeerde te zeggen, zei ik nog steeds niks. Keek nietsziend voor me uit. Slikte een paar keer. En begon al half verzachtende omstandigheden te mompelen. Maar hij had, en heeft, gelijk.

“Vóór dit alles was ik ook zo’n stomme muts die heel hard riep: ‘Dan mep je hem toch terug!’ En over banden lek steken, en aan de hele wereld kenbaar maken dat het een grote kl**tzak is. Terugkijkend schaam ik me hier meer dan een beetje voor. Ik sprak zó ontzettend voor mijn beurt…

En geslagen

Want ik, degene waarvan iedereen zegt ‘die heeft het helemaal voor elkaar’ (Gezond, niet lelijk, lieve, leuke én knappe vent, allebei een goeie job, mooi huis, het liefste poezenbeest en gezegend met een paar heel dierbare vriendinnen), ook ik ben misbruikt.

Van 1995 tot 1998 ben ik verkracht. En werd ik geslagen. Niet door zomaar iemand, maar door degene waar ik mee ‘samen’ was. Iedereen liep met hem weg, want hij was ‘o zo behulpzaam en sociaal’. En ik knikte en glimlachte. Echt, er is een begenadigd actrice aan mij verloren gegaan.

Gloeiende wang

Waarom het was weet ik niet eens meer. Wat ik nog wel weet, is dat ik naar de slaapkamer liep en daar op de rand van het bed zat, mijn hand tegen mijn gloeiende wang, tranen brandend in mijn ogen. Verbijsterd. Lamgeslagen. Even later kwam hij naar me toe. Overlopend van spijt, tranen (die van het krokodillensoort, maar dat besefte ik toen nog niet) in zijn ogen en op zijn knieën voor me. Het zou écht nóóit meer gebeuren, en hij hield toch zoveel van mij en dat moest ik toch weten. Zijn hoofd in mijn schoot, lag mijn hand ineens op zijn haar en was ik degene die hém troostte. En dat was het begin van een ‘slippery slope’: een heel gevaarlijke glijdende schaal.

Buiten was het veiliger dan thuis

Hardop uitspreken dat iemand je terroriseert, dat doe je niet zomaar. Bovendien, en dat is misschien wel het meest verneukeratieve, verleg je je grenzen zo geleidelijk dat je het, zeker in het begin, niet eens in de gaten hebt. Ik sloot me niet thuis op, ik vroeg niet om hulp. Ik ging juist meer uit en werd nog ‘vrolijker en uitbundiger’ dan daarvoor. Dat had ook een voordeel want ‘buiten de deur’ was veiliger dan binnenshuis.

Ik zei geen ‘nee’, ik zei niet ‘hou op’. Ik zei niks. Deed zelf mijn slipje uit. Ging zelf liggen, benen gespreid. Volgens heel veel ‘dames en heren geleerden’, is het dan ‘dus’ geen verkrachting. Ik zou zeggen ‘denk nog maar een keer’. Als je bang bent om ‘nee’ te zeggen, is het verkrachting. Fysieke én geestelijk. Niet ‘meewerken’ betekent waarschijnlijk ook nog eens blauwe plekken en pijnlijke ribben.

Ik kan niet meer

Je ontworstelen aan een gewelddadige relatie is niet zo eenvoudig als het lijkt. Bij mij duurde het bijna drie jaar, voordat ik kon zeggen: ik kan niet meer. Hij woonde bij mij, dus ik heb nieuwe sloten op de deur gezet. Hij heeft me nog weken lastig gevallen maar ondertussen vertelde ik heel voorzichtig heel kleine beetjes aan een heel klein kringetje mensen. Mensen waar hij geen relatie mee had, zodat ik veilig was.

De schuld en schaamte die je met je meedraagt, kan ik niet uitleggen. Want echt, alle vragen die buitenstaanders stellen, heb ik mezelf ook gesteld. Wel duizend keer. ‘Had ik niet dit of dat, had ik niet zus of zo, had ik niet meer van dat, had ik niet minder van dit...’Jarenlang. Ik had alleen het vechten opgegeven.

We zijn niet altijd weerbaar

En juist daarom spreek ik me nu uit op dit platform van Nouveau. Want misschien geef ik één vrouw wel dat ene zetje waardoor ze voor zichzelf opkomt, hulp gaat zoeken, en misschien zelfs aangifte te doen.

We moeten weten dat het ook vrouwen overkomt van wie je denkt: ‘O, die is zo sterk, die laat niet met zich sollen, die laat zich niet in de luren leggen’. Ook vrouwen die sterk lijken, waar alles perfect lijkt te zijn, kunnen slachtoffer zijn van seksueel misbruik. We zijn niet altijd sterk, we zijn niet altijd weerbaar. Al helemaal niet wanneer je tot in het diepste van je ‘zijn’ wordt bezeerd. Daarbij maakt het niet uit of je je aanvaller wel of niet (heel goed) kent.

Praat, met je moeder, zus, vriendin, iémand, wie dan ook. Mail mij, dat mag ook! Maar alsjeblieft, blijf er niet langer mee rondlopen zodat het je (nog verder) kan opvreten van binnen...

(Anoniem)

Seksueel getinte opmerkingen

“Lang geleden was ik midden twintig en werkte ik aan mijn promotie onderzoek. Mijn eerste begeleider was een moeilijke man. Ik vond hem een beetje eng, niet alleen om te zien maar ook in zijn gedrag. Toch was hij populair bij studenten. Ik was voor mijn onderzoek afhankelijk van zijn goedkeuring, dus toen hij seksueel getinte opmerkingen begon te maken, hield ik mijn mond. Ik hoopte dat het over zou gaan. 

Als ik met hem in zijn kamer was, kon hij dingen zeggen als: ‘Wat lichten jouw ogen mooi op tegen het zonlicht’. Regelmatig hadden we met andere promovendi een borrel in de gemeenschappelijke ruimte. Daar was een open haard die werd gesteund door twee pilaren in de vorm van naakte vrouwen. Hij kwam dan dicht bij me staan en zei: ‘Misschien moet je je kleren uitdoen en er naast gaan staan.’ Ik hield nog steeds mijn mond; het was pesten. Toen er meer klachten kwamen over zijn gedrag, hij bleek ook vreselijk te zijn naar andere collega’s, kreeg ik een nieuwe promotor. 

Te ver gegaan

Die vond ik direct inspirerend en charmant. Ook keek ik huizenhoog tegen hem op. Dus toen hij interesse in mij toonde, was ik gevleid. Maar wat ik me niet realiseerde, of niet wilde realiseren, was dat hij macht over mij had in onze hiërarchische relatie. Een promotor controleerde toen niemand, de promovenda werd door de promotor gecontroleerd.

We kregen een korte affaire, al moet ik zeggen dat ik aanvankelijk schrok toen er daadwerkelijk iets gebeurde. Toch ging ik er in mee. Ik dacht: nu ben ik al te ver gegaan. Voor hem was het heel serieus. Hij dacht dat hij de liefde van zijn leven had gevonden en wilde met me trouwen. Ik wist niet wat ik ermee aan moest en voelde me gevangen in de situatie.

Ik voelde me schuldig

Het was verwarrend; ik voelde me vies en vereerd tegelijkertijd. Hij had oude mannenbillen en zei rare dingen (‘We zijn een goed koppel: jij hebt geweldige ideeën, ik schrijf ze op’), maar was ook een wereldberoemde professor. Ik werd bang voor mijn wetenschappelijke carrière en hem toen maar aan het lijntje gehouden.

Hij bleef lange liefdesbrieven sturen. Tot ik zelf verliefd werd op iemand met wie ik een serieuze relatie kreeg. Toen hij dat hoorde, werd hij woedend. Hij zei: ‘Je was van mij, ik zou met je trouwen. Nu ben ik boos en depressief’. Ik voelde me schuldig omdat ik aanvankelijk op zijn avances was ingegaan. Ik probeerde hem gerust te stellen. Uiteindelijk wilde hij me niet meer zien en mijn stukken niet meer lezen. 

Emotionele macht

Toen ben ik naar een vertrouwenspersoon van de universiteit gegaan. Die zei: ‘ik kan niets voor je doen, je had het kunnen weten. Hij heeft professionele macht over jou, maar jij hebt emotionele macht over hem. Jij moet er nu zelf voor zorgen dat het niveauverschil tussen jullie weer gelijkwaardig wordt’.

Daarop ben ik naar de spreekkamer van mijn promotor gegaan en heb ik geprobeerd de zaak op te lossen. Hij gaf me toen ruimhartig gelijk en bood zijn excuses aan. Het was geen slechte man, hij kwam alleen uit een stenen tijdperk. Maar het gesprek ging ook zo gemakkelijk omdat hij inmiddels verliefd was op een oud-studente.

Therapie

Mijn promotie heb ik later afgerond. Ook heb ik twee jaar in therapie gezeten om iets aan mijn grenzeloosheid te doen. Nu, vele jaren later, leven we nog steeds in een patriarchale samenleving, waarin mannen worden opgevoed met het idee dat ze op vrouwen moeten ‘jagen’ en een gevoel van ‘entitlement’ hebben. Dat zie je ook wanneer ze gaan klagen over de kansen die vrouwen tegenwoordig benutten. Voor mannen en vrouwen is dat ongezond en gevaarlijk. Hopelijk komt er nu een doorbraak.”

(Anoniem)

Schuine grappen

“Via een vriend kreeg ik een leuke administratieve baan bij een Amerikaanse multinational. Ik moest de ladingen van binnenkomende vrachtschepen controleren en aanmelden bij de douane. Het was een echte mannenwereld, waar regelmatig schuine grappen gemaakt werden. Ik was niet op mijn mondje gevallen en kon iedereen prima van repliek dienen. 

Toen mijn baas zei dat ik ook in het weekend moest gaan werken, had ik aanvankelijk niets door. Op zaterdagavond reed ik naar kantoor en zag bij aankomst alleen zijn auto staan. Hij zat binnen, met zijn benen over elkaar geslagen en zijn voeten op het bureau. Hij begon te praten, vertelde over zijn slechte huwelijk en hoe aantrekkelijk hij me vond. Ik voelde me zeer onveilig en ben naar buiten gelopen. Zo, daar ben ik vanaf, dacht ik.

Cupmaat 

Maar toen begonnen de insinuerende opmerkingen. Mijn chef vroeg welke cupmaat ik had. Ik vroeg hem op te houden en zei dat ik niet geïnteresseerd was in oude mannen. Op een dag belde er een goede vriend van mij die bij hetzelfde bedrijf werkte. Hij zei dat ze met een groep collega’s bij een leuk restaurant gingen eten en vroeg of ik ook kwam. Dat leek me gezellig en ik ging er heen.

Toen ik aankwam, was er niemand, behalve mijn baas. Die had tegen de serveerster gezegd dat ik zijn nieuwe vriendin was. Hij begon over mijn arm te strijken. Toen hij op een gegeven moment naar het toilet moest, ben ik weggerend. Uiteindelijk heb ik een collega in vertrouwen genomen, die helaas mijn verhaal lachend wegwuifde. ‘Ah joh, zo is hij nu eenmaal,’ zei ze. En: ‘Je werkt hier in een mannenwereld en dan kun je dat verwachten. Je draagt ook wel heel sexy rokken.’ 

Nieuwe vriend

Inmiddels had ik een nieuwe vriend, acht jaar ouder dan ik. Hij werkte in de horeca. Toen mijn baas daar achter kwam was hij woedend en zei: ‘Je gaat met me mee vanavond, ik boek een hotelkamer. Je zei dat je niet op oude kerels viel maar nu heb je er toch een. Dus het is afgelopen met je smoesjes.’

Ik heb direct HR gebeld. Daar werd me aangeraden de ziektewet in te gaan. Toen ik de maandag erop terugkwam voor een vervolggesprek, kreeg ik te horen dat het allemaal mijn eigen schuld was. En dat ik naar buiten toe mijn mond moest houden. Ik mocht niet vertellen wat er werkelijk was gebeurd, maar ik moest zeggen dat mijn partner ook onregelmatige werktijden had, waardoor we elkaar nauwelijks zagen.

Ze beloofden mij een andere baan. Ik verdiende goed, vond het bedrijf verder prettig en ik had gelukkig ook veel leuke normale collega’s. Dus deed ik wat ze vroegen en zo belandde ik op de financiële afdeling. Mijn nieuwe baas zei: ‘Is het weer zover.’ Het bleek algemeen bekend dat mijn vorige leidinggevende grensoverschrijdend al jaren seksueel gedrag vertoonde.

Verkracht

Al snel werd ik gebeld door een meisje die vroeg of ik met haar wilde lunchen. Ze vertelde dat mijn vorige chef haar ook belaagd had en zelfs had verkracht. Ondanks aandringen van de politie, durfde ze geen aangifte te doen. Ze is ergens anders gaan werken en ook ik heb een andere baan gezocht.

Inmiddels heb ik een coördinerende functie in de media en denk ik nog maar zelden aan die nare ervaringen. Het waren heel andere tijden dan nu, waarin bedrijven regels hebben dat intieme relaties op de werkvloer verboden zijn. Al zegt dat klaarblijkelijk nog steeds niets als je ziet wat er nu allemaal gebeurt. Daarom vertel ik mijn verhaal alsnog.”

(Anoniem)

Zomaar een tong in je mond

“Regelmatig werkte ik als redacteur bij diverse televisieprogramma’s. Grensoverschrijdend seksueel gedrag was geen uitzondering. Een insinuerende opmerking, een ongepaste aanraking, een collega die op een feestje zomaar een tong in je mond stak of aan je bh-bandje ging zitten na wat drank op.

Maar wat me het meest bijstaat, vooral uit de tijd dat ik er nog maar net werkte, is hoe er over vrouwen die in beeld kwamen, werd gepraat. Bijvoorbeeld in de montageruimte. Commentaar leveren op de looks van de presentatrices was heel normaal. Of ze was een lekker wijf, ‘die zou ik niet uit m’n bed schoppen’ of ze was een oude taart, of je hoorde ‘nou, daar is de glans wel van af'. Ook hoorde ik twee cameramannen over een jonge schrijfster praten; ‘Jezus, wat is die lelijk.’ 

Ranken naar 'neukbaarheid'

Inmiddels werk ik niet meer voor de televisie. Mijn laatste klus was een paar jaar geleden. Hoewel het aantal seksistische opmerkingen aanzienlijk was afgenomen, gebeurt het nog steeds: een vrouw openlijk ranken naar ‘neukbaarheid’. Dat het misschien niet zo aardig was, ook niet voor de andere vrouwen die in dezelfde ruimte aanwezig waren, kwam niet bij de heren op.

Opmerkelijk ook dat ze zichzelf blijkbaar altijd zagen als god’s gift to women, ook al waren ze zelf helemaal niet knap of jong. Ik heb zo vaak gedacht: ‘nee, jij bent lekker’. Ze vonden het vanzelfsprekend: als vrouw bij de tv word je vaak gevangen in de mannenblik. Soms verpakten ze het als compliment, ‘wat een mooie vrouw is dat.’

Zichzelf noemden ze ‘liefhebbers van vrouwelijk schoon.’ Alsof het over wijn ging, of een auto. Stuitend was ook die keer dat twee collega’s stonden te praten over de ‘leuke tietjes’ van een oud-collega, hoe klein ze waren, maar toch sexy. Die vrouw was notabene aan borstkanker overleden.

Via het bed van de baas

Er zat altijd iets vernederends in, ook in de complimenten. Dat merkte je ook in de werkcultuur, dat je regelmatig naar beneden werd gehaald als vrouw. Hoewel ik dat indertijd zelf niet eens zo duidelijk zag. De woorden ‘dom’ en ‘meisjes’ werden vaak gebruikt als het om volwassen vrouwen ging. En hoe vaak een vrouw er niet van beschuldigd werd dat ze iets door haar grote borsten of via het bed van de baas voor elkaar had gekregen. Of dat ze een bitch was of superambitieus, dat was ook nooit positief. Ik had een chef die zei, ‘vrouw is mijn favoriete scheldwoord’ en een ander die me ‘juffrouw’ noemde als in een soort ouderwetse fantasie van een secretaresse uit de jaren vijftig, die ijverig zijn steno uittypte.

Ik lachte schaapachtig mee

Ik heb er grote moeite mee om dit te vertellen, omdat ik vind dat ik er zelf aan meegedaan heb. Vroeger hoorde ik het al: ‘mannen zijn nou eenmaal zo, laat je decolleté dan ook niet zo zien, denk aan de lieve vrede, doe niet zo ongezellig, zorg dat de sfeer niet ongemakkelijk wordt.’

Je wilt geen zeur zijn, aardig gevonden worden, je niet laten kennen. Dus ik hield mezelf op de vlakte bij alle opmerkingen, of erger nog, als ze iets zeiden, lachte ik soms schaapachtig mee, en dan was ik blij dat het niet over mij ging of dat ik zelf nog jong was.

Ook ik was geconditioneerd

Later, toen ik zelf ouder werd, negeerde ik die opmerkingen gewoon, maar echt iets zeggen deed ik ook niet. Ergens, en dat is echt niet leuk om toe te geven, had ik zelf de mannenblik ook voor een deel overgenomen.

Een voorbeeld: Ik weet nog dat ik een jaar of tien terug Mary Beard op de BBC een geschiedenisprogramma over de Romeinen zag presenteren, een vrouwelijke professor van middelbare leeftijd, die make-uploos met lang grijs haar en wijde kleren haar verhaal hield.

Dat ze dat durft, dacht ik toen, om zo onaantrekkelijk in beeld te verschijnen. Toen kwam Metoo beweging, die de bewustwording rond vrouwonvriendelijkheid in beeld bracht. Het drong toen pas tot me door hoe geconditioneerd ik eigenlijk was. 

Daarom: Het is de hoogste tijd dat alle vrouwen samen voor elkaar opstaan.”

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in