Zullen we nu eens naar die zorghelden gaan luisteren?

Corona-emancipatie: meer zeggenschap voor verpleegkundigen.

Nu de coronacrisis wat beheersbaarder lijkt, luwt ook de aandacht voor de mensen in de zorg, die maandenlang hun eigen gezondheid op het spel hebben gezet om mensenlevens te redden (en daarover zeiden dat ze gewoon hun werk deden).

De waardering hiervoor was groot, maar is weinig waard als werkomstandigheden in deze sector niet worden aangepakt. Essentieel element bij die aanpak is meer zeggenschap voor verpleegkundigen: ‘Luister nu een keer echt naar wat wij nodig hebben.’

NOUVEAU en INTERMEDIAIR dragen powervrouwen een warm hart toe en werken vanaf nu regelmatig samen. Dit artikel verscheen eerder op INTERMEDIAIR

De zorg is de ongezondste sector om in te werken. Het ziekteverzuim is daar 6,7 procent. In geen enkele andere sector is het verzuim hoger, en dat is al jaren zo. Ook het verloop is enorm opgelopen, tot ruim 15 procent vorig jaar. Een alarmerend gegeven, omdat de personeelstekorten nog verder stijgen en daarmee de werkdruk nog meer toeneemt. Dit is zo ernstig dat volgens ziekenhuispersoneel onveilige toestanden ontstaan. Hierover werd al voor de coronacrisis de noodklok geluid: verpleegkundigen kwamen eind november in actie en vroegen meer waardering. Die kwam er in de vorm van een loonsverhoging. En daarna gaf de coronacrisis de maatschappelijke waardering voor het vak een impuls. Er klonk applaus in de straten, de tuinders doneerden hun onverkoopbare bloemen en op sociale media gingen duizenden duimen omhoog.

Geen applaus, maar échte steun

Verpleegkundige Maartje Goverde zet haar vraagtekens bij de plotselinge heldenverering. ‘Stop met ons helden te noemen. Daarmee ontmenselijk je ons vak.’ Ze zou het een slechte zaak vinden als we verpleegkundigen gaan zien als mensen die risico’s nemen om anderen te redden. Ze benadrukt dat het niet normaal is dat verpleegkundigen onder druk zijn gezet om onbeschermd te werken. In plaats van heldenverering zijn verpleegkundigen volgens haar meer gebaat bij echte ondersteuning, zoals opvang na het zware werk of meer hulp bij het verbeteren van hun positie.

‘We lopen op onze tenen en zijn overvraagd. Dan heb je ook geen energie meer om voor jezelf op te komen. Ik hoop dat de waardering voor de werkers in de zorg deze keer niet blijft bij mooie woorden. Voor het behoud van de noodzakelijke extra hulptroepen nu en straks, zijn duidelijke daden nodig. Anders vluchten al die nieuwe mensen net zo hard weer weg uit de zorg. Luister nu eens een keer echt naar wat wij nodig hebben.’

Eindeloos lijstjes invullen

Als je naar verpleegkundigen luistert, merk je dat voor een aantrekkelijker vak loonsverhoging niet de heilige graal is. Een hoger loon staat volgens de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen op nummer 5 van de vertrekredenen. Wat het grote verloop onder deze beroepsgroep beter verklaart, is dat ze het werk zelf niet aantrekkelijk genoeg vinden. Dit komt door het ontbreken van carrièreperspectieven en kansen voor persoonlijke ontwikkeling. Onvoldoende zeggenschap speelt volgens Goverde ook een belangrijke rol. ‘Verpleegkundigen hebben de afgelopen jaren steeds minder te vertellen gekregen. En we gaan gebukt onder een grote administratielast.’ Zij vindt het hoog tijd dat er vaker ‘door ons in plaats van voor ons’ wordt beslist. ‘Verpleegkundigen moeten weer echt een stem krijgen.’

De coronacrisis laat zien hoe de verhoudingen in het huidige zorglandschap liggen. Terwijl de verpleegkundigen zo’n belangrijke rol hebben in de coronazorg, schitteren ze door afwezigheid in gezichtsbepalende organen zoals het Outbreak Management Team. En ook in de top van ziekenhuizen zijn ze schaars. In de jaren negentig verdwenen verpleegkundig (adjunct-)directeuren uit ziekenhuizen, terwijl managers juist opkwamen. Zonder ‘directe vertegenwoordiging’ in de top is het lastig om je stem te laten horen.

Zorg draait om teamwerk

Hoogleraar patiëntveiligheid Jan Klein van de TU Delft vindt het hoog tijd om beter naar verpleegkundigen te luisteren. Hij heeft jarenlange ervaring als anesthesioloog op operatiekamers en zag de verhoudingen er niet gelijkwaardiger op worden. Tijdens zijn onderwijs in patiëntveiligheid stuit hij geregeld op ongelijkheid op de werkvloer. Zoals een verpleegkundige die verzucht dat eindelijk naar haar wordt geluisterd. Of een situatie op een IC waar het dagelijks multidisciplinair overleg met verpleegkundigen is omgezet naar een overleg met louter artsen.

Verpleegkundigen geen stem geven, is volgens Klein riskant. ‘Zorg draait om teamwerk. Voor veilig werken zonder fouten heb je ieder perspectief en iedere input nodig. Verpleegkundigen zijn de achilleshiel van de patiëntveiligheid. Zij zitten het dichtst bij de patiënten en ze weten precies hoe het op de werkvloer werkt.’ Klein maakt zich zorgen dat er door de extra ‘coronawerkdruk’ veel meer fouten worden gemaakt. Hij vindt het een gemiste kans dat er geen verpleegkundigen in organen zoals het Outbreak Management Team zitten. ‘Daarmee had voorkomen kunnen worden dat er onrealistisch ferme uitspraken werden gedaan over IC-uitbreiding.’

Meer zeggenschap

IC-verpleegkundigen zijn onaangenaam verrast door de uitbreidingsgetallen die zijn genoemd. Zij vinden die onrealistisch, maar ze voelen zich niet gehoord door de bestuurders van de ziekenhuizen waar ze werken. Voor beroepsvereniging voor verplegenden en verzorgenden V&VN was deze onvrede aanleiding een enquête onder IC-verpleegkundigen te organiseren, vertelt Conny van Velden. Zij is bestuurder van V&VN en kinderverpleegkundige in ziekenhuis Tergooi in Hilversum. ‘We willen precies weten hoe onze leden op de intensive care hierover denken. Hun stem moet nu gehoord worden.’ Ze pleit ook voor het uitbreiden van het Outbreak Management Team met meerdere disciplines, onder wie verpleegkundigen.

Van Velden betreurt het dat verpleegkundigen zich steeds opnieuw boos moeten maken over zeggenschap in hun organisaties. ‘Bij alle beslissingen met grote gevolgen moeten Raden van Bestuur gewoon luisteren naar wat artsen én verpleegkundigen vinden. Dokters passeren ze nooit. Maar ze luisteren niet structureel naar verpleegkundigen, bijvoorbeeld in verpleegkundige adviesraden. Terwijl wij de grootste beroepsgroep zijn. De coronacrisis is hét moment om deze structurele zeggenschap af te dwingen. En af te rekenen met deze ongezonde ongelijkheid op de werkvloer.’

Verpleegkundigen over gevolgen personeelstekorten:

88 procent heeft dagelijks last van personeelstekorten

60 procent draait extra diensten

65 procent vindt dat kwaliteit van de zorg onder druk staat

77 procent geeft aan dat het personeelstekort invloed heeft op hun gezondheid en privéleven 

40 procent zegt dat de veiligheid van de patiënten, cliënten en bewoners en verder verslechtert

Bron: Ledenpeiling V&VN, 2019

Foto's (c) iStock 

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in