Ella wil het even hebben over de coronawet

Is het middel erger dan de kwaal?

Ook al vind je alleen het woord 'coronawet' al slaapverwekkend, lees even door, want dit is iets wat ons allemaal aangaat: je persoonlijke vrijheid.

Even de feiten:

• De minister van Justitie en Veiligheid kondigde op 1 mei aan dat het kabinet voortaan via aanvullende wetgeving het coronavirus COVID-19 wil bestrijden.
• De nieuwe coronawet (de officiële naam is Tijdelijke wet maatregelen Covid-19) moet de verzameling noodverordeningen vervangen na goedkeuring door de Tweede en Eerste Kamer.
• De wet zou ingaan in juli, maar er is zoveel kritiek op, dat dat vermoedelijk september of oktober gaat worden. Bedoeling is dat de wet voor een halfjaar gaat gelden, met mogelijkheid tot verlenging.
• De wet is in principe tijdelijk: hij zou blijven gelden tot er een goed werkend vaccin is, maar dat kan lang duren.

Wat is er goed aan?

Voorstanders zien in de wet een manier om een eventuele volgende crisis beter te kunnen aanpakken en stroomlijnen. Er is dan sprake van centrale, uniforme maatregelen die gelden voor iedereen. Bovendien zou er sprake zijn van controle door het parlement, dat er de afgelopen maanden voor spek en bonen bij heeft gezeten (lees: democratisch schandelijk heeft zitten dutten).

Minister De Jonge (Volksgezondheid) benadrukt dat de wet niet is bedoeld om meer speelruimte te geven aan het kabinet, maar juist aan de Tweede Kamer. 'De Tweede Kamer wordt door de wet beter betrokken bij de maatregelen rondom corona. De bestuurlijke verhoudingen komen weer terug", benadrukt hij. 

Waaruit bestaat de kritiek?

Tegenstanders, zoals de Nederlandse Orde van Advocaten, zeggen juist dat de wet, eenmaal aangenomen, het mogelijk maakt dat de ministerraad achter gesloten deuren ingrijpende besluiten neemt over wat wel en niet mag. Die kunnen de rechten en grondrechten van burgers ernstig beperken, zonder dat de Tweede Kamer daar vooraf invloed op heeft. Die worden in feite voor een voldongen feit gesteld.

Waar gaat het nu precies over?

De coronawet legt, even kort door de bocht, vast wat nu door de noodverordeningen wordt voorgeschreven. Die zijn namelijk bedoeld voor korte crisissituaties, zoals hevige rellen, niet voor beperkingen die langer duren.

In de praktijk betekent het dat het bijvoorbeeld wettelijk verplicht wordt anderhalve meter afstand te houden (in de concepttekst staat 'voldoende afstand') en mondkapjes te dragen in het openbaar vervoer.

Op niet gehoorzamen aan de ministeriële decreten staan fikse straffen, die in veel gevallen door het Openbaar Ministerie kunnen worden opgelegd zonder dat er een rechter aan te pas komt. Op overtreding staat maximaal een gevangenisstraf van drie maanden of een boete van maximaal 8.700 euro. Dat zijn fikse straffen die een strafblad opleveren. Volgens bijvoorbeeld de Orde van Advocaten staan zulke straffen niet in verhouding met die voor vergelijkbare vergrijpen.

Met de wet kan onder andere verboden worden om op bepaalde openbare plekken te zijn, bij elkaar te komen (groepsvorming) of een evenement te organiseren. Het kabinet kan, mocht het dat nodig achten, hygiënemaatregelen verplicht stellen, scholen en verzorgingstehuizen sluiten en bepaalde beroepsuitoefeningen verbieden.

Parlement en gemeenteraad komen door de wet grotendeels buitenspel te staan, burgemeesters en regering bepalen straks wat er wel en niet mag. De Tweede en Eerste Kamer of de gemeenteraad zullen achteraf op de hoogte worden gesteld van een nieuw gebod of verbod.

In de huis-tuin-en-keukenpraktijk

De politie zou straks toestemming kunnen krijgen om een feestje bij je thuis op te breken. Er mag een boete worden gegeven aan wie 'niet voldoende afstand houdt', ook is het denkbaar dat je beste vriendin huggen strafbaar wordt, want ze behoort niet tot je eigen huishouden. Mag je nog met de buren in je tuin BBQ'en? Misschien wel, misschien niet: met deze wet is de overheid vrij om naar eigen inzicht uit te breiden en aan te passen.

Demonstreren en vergaderen kunnen naar willekeur verboden worden met deze wet, je data worden nog minder van jou dan ze nu al zijn. Kernwaarden als vrijheid, democratie en privacy worden allemaal ondergeschikt gemaakt aan een wel heel breed begrip als 'gezondheid'.

Nood breekt wet?

De vraag is of je dit moet willen. Veel dingen zijn al goed geregeld binnen de wetten die er nu zijn. En we hebben dit voorjaar met zijn allen bewezen dat we kunnen inschikken, tijdens de Intelligente Lockdown. Om daar nu voor beloond te worden met ministers die carte blanche willen voor een wet waarmee alles keihard gehandhaafd kan worden? Nood breekt wetten, maar er ís geen nood meer.

Als je beseft hoe de coronawet snoeit in je vrijheid en hoe ver de overheid met deze wet toestemming krijgt om achter je voordeur te komen, is het zaak om er met 17 miljoen Nederlanders kritisch op te zijn. Op zich is er best iets te zeggen voor de wet, waar vast met goede bedoelingen aan wordt gewerkt - ook in Den Haag heeft men de afgelopen maanden zijn best gedaan om het land overeind te houden. 

Het kan echter geen kwaad zoiets ingrijpends goed te onderbouwen, in klare taal uit te leggen en controle door de volksvertegenwoordiging (de Tweede Kamer) in te bouwen. Zeker als je hecht aan een beetje privacy en zeggenschap over je leven en je data. Kamerleden die vóór de huidige versie zouden stemmen, geven zo in feite een blanco volmacht aan de ministers van dienst voor een coronadictatuur. Zo zit Nederland niet in elkaar, toch?