Grote tentoonstelling over koningin Juliana op komst

'Ik doe mijn leven lang mijn best om niet ouderwets te worden.'

Aan de vooravond van het 75-jarig jubileum van haar inhuldiging als Koningin der Nederlanden, komt De Nieuwe Kerk Amsterdam in 2022 / 2023 met een grote tentoonstelling over Juliana en haar bijzondere koningschap.

Het was in 1948, in De Nieuwe Kerk, dat zij werd ingehuldigd. Onder koningin Juliana ontstond het Nederland zoals we dat nu kennen. Juliana was in haar regeerperiode ongekend populair door haar eenvoud en menselijkheid. Ze stond ook bekend om haar, voor velen toen nog vaak, moderne ideeën.

De tentoonstelling zet ons land en haar persoon naast elkaar. Zeven jaar na haar abdicatie, in 1980, luchtte zij haar hart. "Ik ben altijd vooruitstrevend geweest. Ik doe mijn leven lang mijn best om niet ouderwets te worden," aldus de oude koningin tegenover NOS-interviewer Maartje van Weegen (1987).

Eerste kennismaking

De Nieuwe Kerk treft nu de voorbereidingen voor deze grote tentoonstelling (september 2022 – februari 2023).

Voor een nieuwe generatie zal het een eerste kennismaking zijn met deze vorstin uit het verleden. Voor velen zal het juist een weerzien zijn met een geliefde koningin.

Er veranderde veel

Het wordt een bijzondere tentoonstelling over een veelbewogen leven. Haar regeerperiode, van 1948 tot 1980, stond in het teken van herstel, verandering en vernieuwing.

Van wederopbouw tot nieuwbouwwijken zoals de Bijlmermeer (hier Juliana in 1971), de onafhankelijkheid van Indonesië en Suriname, de Koude Oorlog, de komst van grote groepen gastarbeiders, de pil en echtscheidingen, krakers en provo’s. De kerncentrales in Dodewaard en Borssele en de Ban-de-Bom-beweging.

Van de Watersnoodramp tot de autoloze zondagen van het kabinet Den Uyl. De eeuw van Juliana bracht Nederland in een stroomversnelling.    

Enig kind aan het hof

Juliana werd op 30 april 1909 geboren. Zij was enig kind van koningin Wilhelmina en prins Hendrik. Ze groeide zeer geïsoleerd en beschermd op in een wereld die we nu niet meer zouden herkennen.

Tsaar Nicolaas II, haar familie, was nog aan de macht in Rusland en beide wereldoorlogen moesten nog plaatsvinden. De 20ste eeuw was nog maar net begonnen...

... en dit was 'school' voor Juliana: een besloten klasje met geselecteerde vriendinnen: links juf Anna van der Reyden, verder klasgenootjes Miek de Jonge, Elisabeth van Hardenbroek en Elise Bentinck. Juliana zit rechts achteraan. 

Ze was de eerste Oranjevorst die ging studeren.

In 1936 leerde ze bij de Olympische Winterspelen in Garmisch-Partenkirchen haar echtgenoot kennen. Ze trouwde in 1937 met deze mondaine Bernhard.

Het was voor Nederland het huwelijk van de eeuw. De aansluitende huwelijksreis duurde drie maanden en voerde het paar dwars door Europa. Monaco, Parijs en Rome werden aangedaan, maar ook Boedapest alwaar ze het eerste golfslagbad van Europa bezochten.

Terug in Nederland nam het paar zijn intrek op Paleis Soestdijk dat op hun verzoek volgens de laatste trends van het modernisme was verbouwd. De nieuwe tijd diende zich nadrukkelijk aan en het paar koos voor een breuk met de sociale conventies van het koninklijke milieu. Voor hun levenswijze kozen zij voor buiten wonen, in het groen van de Utrechtse Heuvelrug.

Modern koningschap

Tien jaar later, in 1948, werd zij koningin van het naoorlogse Nederland. De zogeheten wederopbouw was in volle gang. Reeds in de aanloop naar haar koningschap ontwikkelde ze een buitengewoon scherpe antenne voor maatschappelijke ontwikkelingen en verhoudingen.

Hedendaagse biografen zien haar oorlogsjaren met het jonge gezin in Canada als haar vormende tijd. Haar contacten en de latere vriendschap met de Amerikaanse First Lady Eleanor Roosevelt (1884 – 1962), lijken hier van beslissende invloed. Ons land raakte in haar regeringsperiode in een ongekende stroomversnelling. Zeer uiteenlopende thema’s als de doodstraf, het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen en dekolonisatie werden in haar regeerperiode onderwerp van felle discussie.

Ze nam daarbij soms heel manifest, en soms minder herkenbaar, positie in. Politici kregen achter de schermen niet zelden te maken met een uitgesproken vorstin. Zo bezocht ze in 1961, bijkans demonstratief, de Brabantse Organon-fabriek, de maker van de eerste Nederlandse anticonceptiepil. En laten we niet vergeten dat haar smaak in hoeden absolutely fabulous was.

Modern koninklijk gezin

De koningin kiest ook als moeder haar eigen weg. In de roerige jaren zestig lijken de dochters van Juliana op hun beurt te breken met koninklijke tradities. Ze tarten onbedoeld gezag en autoriteit met hun partnerkeuzes.

Met name de partners van haar twee oudste dochters zorgen voor ophef. Juliana steunt haar kinderen onvoorwaardelijk en spreekt met haar man het volk bij alle keuzes persoonlijk toe. Al haar vier dochters trouwen uit liefde.

De Nieuwe Kerk Amsterdam

Al decennia is de kerk bekend om haar spraakmakende tentoonstellingen van kunst, fotografie en inspirerende personen en culturen. De Nieuwe Kerk heeft ook een belangrijke nationale functie met staatsrechtelijke en koninklijke ceremonies.

Op 6 september 1948 werd Juliana in De Nieuwe Kerk als koningin ingehuldigd. Zowel daarvoor als daarna was zij vaak te gast in de kerk.

In 1980 was het koningin Beatrix die tijdens haar inhuldigingstoespraak Juliana eerde; 30 april zou voor de hele regeringsduur van Beatrix Koninginnedag blijven. Een hommage aan haar moeder.

Foto's (c) ANP, Getty Images

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in