Voor leuke 40+ vrouwen met stijl

MATA HARI: MYSTERIE & VERLEIDING

Als Mata Hari omgaf Margaretha Zelle zich met mysterie. Het bracht haar roem, maar leidde ook tot haar ondergang. Haar leven staat nu centraal in een gloednieuwe productie van Het Nationale Ballet. Het leven van Mata Hari op spitzen Het Nationale Ballet brengt het rijke en turbulente leven van Ma...

MATA HARI: MYSTERIE & VERLEIDING

Als Mata Hari omgaf Margaretha Zelle zich met mysterie. Het bracht haar roem, maar leidde ook tot haar ondergang. Haar leven staat nu centraal in een gloednieuwe productie van Het Nationale Ballet.

Het leven van Mata Hari op spitzen

Het Nationale Ballet brengt het rijke en turbulente leven van Mata Hari, alias Margaretha Zelle, groots in beeld in een choreografie van Ted Brandsen. Het leven van de Friese spionne en danseres, die zich een zwaar oosters accent aanmat om maar zo exotisch mogelijk te lijken, spreekt bijna een eeuw na haar 
tragische dood nog steeds hevig tot de verbeelding.
‘In mijn jeugd, toen ik voor de radja’s danste, aan de oevers van de Ganges...’ was een zinsnede waarmee Mata Hari haar conversaties graag doorspekte. Mysterie en exotisme verkochten in het Parijse nachtleven van begin vorige eeuw per slot van rekening een stuk beter dan het ware verhaal van de verleidelijke danseres.
Dat ware verhaal begint in 1876 in Leeuwaren, waar Mata Hari als Margaretha Zelle wordt geboren. Ze kent een gelukkige kindertijd, maar wanneer vader Zelle al zijn geld verliest met speculeren en het gezin verlaat, breken er zware tijden aan. Na het overlijden van moeder Antje wordt Margaretha bij familie ondergebracht. Haar oom stuurt haar vervolgens naar Leiden om een opleiding tot kleuterjuf te volgen. Een diploma zal ze echter nooit halen, want als Margaretha met ontbloot bovenlijf bij de directeur op schoot wordt aangetroffen, moet ze Leiden verlaten. Margaretha is zeventien jaar oud en het enige wat er dan nog op lijkt te zitten, is het huwelijk. Ze trouwt met een officier, Rudolph MacLeod, en samen krijgen ze een dochter en een zoon. Maar gelukkig zijn ze niet. Kort nadat hun zoon is overleden, gaan de twee uit elkaar.

Mata Hari

Rijke fantasie

Margarethe laat dochterje Jeanne-Louise achter bij haar ex-man en vertrekt naar Parijs. Daar gaat ze aan de slag in een circus, werkt ze als schildersmodel en begint ze vanaf 1905 met het uitvoeren van exotische dansen in kroegen en salons. Begeleid door gamelanmuziek ontdoet zij zichzelf tijdens deze dansen van haar kleding totdat ze alleen nog maar een collier van gouden munten draagt. Wervelend rond haar as werpt ze zich vervolgens aan de voeten van een gouden boeddhabeeld, alwaar haar dienaressen een grote zwarte sluier over haar heen werpen.
De beeldschone Lady MacLeod, zoals haar artiestennaam dan nog luidt, wordt opgemerkt door Emile Guimet, die haar uitnodigt om de opening van zijn museum voor oosterse kunst op te luisteren. Het zou haar grote doorbraak betekenen. Margaretha gaat zich vanaf dat moment permanent Mata Hari noemen, dat Maleis is voor ‘Oog van de Dageraad’.
Overal in Parijs is Mata Hari te zien. Op kunstenaarsfeesten op de Montmartre, in voorname salons en in allerlei cafés. Tussendoor treedt ze op in Wenen, Monaco, Madrid en zelfs in La Scala in Milaan. Ze voedt haar sensationele succes met fantasierijke verhalen. Zo vertelt ze haar goedgelovige publiek dat haar dansen ‘heilig’ zijn en dat ze een Javaanse prinses is die van Indonesische geestelijken heeft leren dansen.

Verdacht

Margaretha ontmoet de ene na de andere (rijke) man en heeft 
talloze minnaars. In 1914 vertrekt ze naar Berlijn om daar een halfjaar lang op te treden. Maar dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit. De theaters gaan dicht en Mata Hari vlucht naar Nederland. Na een tijdje wil ze terug naar Parijs. Door de oorlog kan dat niet rechtstreeks, dus reist ze via Engeland en Dieppe. Deze omslachtige reizen en haar vele contacten vallen op. Zowel de Duitsers als de Fransen zien in haar de ideale spion. Ze wordt door beide 
kampen benaderd en accepteert gretig de aangeboden sommen geld. Ondertussen is ze de regie volledig kwijt. Zonder dat ze het zelf in de gaten heeft, is haar zorgvuldig geconstrueerde mythe een eigen leven gaan leiden. In februari 1917 pakken de Fransen haar op voor spionage en op maandag 15 oktober 1917 maakt een vuurpeloton een eind aan haar veelbewogen leven.

Geromantiseerd

Glamour, mysterie, liefdesaffaires, oorlog en spionage. Het leven van Mata Hari bevat alle ingrediënten voor een spannende roman of film. En die zijn er dan ook gekomen, in veelvoud. Al in 1920 was Mata Hari het onderwerp van een stomme film met Asta Nielsen in de hoofdrol. In de film Dishonored uit 1931 speelde Marlene Dietrich een spionne die tijdens WOI voor het vuurpeloton eindigt. Een duidelijke verwijzing naar het leven van de Nederlandse danseres. In datzelfde jaar verscheen ook een film met de titel Mata Hari. Hierin zette Greta Garbo de spionne neer als berekenende femme fatale. Later werd Mata Hari nog op film vertolkt door Jeanne Moreau in 1964 en door Sylvia Kristel in 1985.
Ook op het Nederlandse toneel is Mata Hari diverse malen tot leven gewekt. In 1931 door Fie Carelsen en in 1978 door Els van Rooden bij Toneelgroep Centrum. De actrice Josine van Dalsum speelde Mata Hari in 1980, in een vierdelige televisieserie.
Thrillerauteur Tomas Ross probeerde in het in 2007 verschenen boek De Tranen van Mata Hari de geheimen rond haar dood te ontrafelen. Eveneens in 2007 verscheen het boek Het parfum van Mata Hari van Geertje Gort. Dit gaat over dochter Jeanne-Louise.

Ballet

En nu staat er dus een groots ballet over de danseres annex spionne op stapel. Een volledig nieuw ballet, dat wordt gecreëerd door artistiek directeur en choreograaf van het Nationale Ballet, Ted Brandsen. Met librettiste Janine Brogt werkt hij aan een scenario waarin Mata Hari’s leven in filmische scènes tot leven wordt gebracht en waarin met name haar vermogen om zichzelf steeds opnieuw ‘uit te vinden’ wordt benadrukt. Brandsen, die toegeeft al jaren een fascinatie voor Mata Hari te koesteren: “Ze heeft veel gedaantewisselingen ondergaan, als een Lady Gaga of Madonna van honderd jaar terug.”
Tarik O’Regan, een van de meest toonaangevende Britse componisten van dit moment, schrijft speciaal voor Mata Hari een nieuwe compositie. Het decor wordt door het gerenommeerde ontwerpersduo Clement & Sanôu gecreëerd en François-Noël Cherpin maakt de kostuums voor Mata Hari, waarin hij haar laat zien als klein meisje in Friesland tot de femme fatale die via een weg vol glitter en glamour een vroegtijdige dood tegemoet treedt.

Informatie

Mata Hari, Het Nationale Ballet, vanaf 6 februari te zien. www.operaballet.nl